Peningamál - 01.11.2000, Blaðsíða 55

Eins og sést á mynd 2 eru aðeins níu dæmi þess
að ákvarðanir í peningamálum séu teknar af einum
manni (Fry og félagar, 2000). Í flestum tilvikum er
ákvörðunin tekin af fjölskipaðri bankastjórn (eins og
hér á landi, í Sviss og Danmörku) eða af peninga-
málaráði sem yfirleitt samanstendur af seðlabanka-
stjóra (sem jafnframt er formaður ráðsins), aðstoðar-
seðlabankastjórum og öðrum háttsettum seðlabanka-
mönnum, eins og aðalhagfræðingi og yfirmanni
markaðsaðgerða. Í nokkrum tilvikum er einnig leitað
eftir utanaðkomandi þekkingu, t.d. meðal virtra
hagfræðiprófessora, t.d. í Ástralíu og Bretlandi (sjá
nánar í ramma 3).
Á myndinni kemur einnig fram að yfirleitt eru á
milli fimm og tíu meðlimir í slíku ráði. Í þeim
tilvikum sem um er að ræða færri er yfirleitt um að
ræða lönd með fleiri en einn seðlabankastjóra, þar
sem bankastjórnin, og hún eingöngu, tekur
ákvarðanir í peningamálum (t.d. hér á landi, í Sviss
og í Danmörku). Einnig eru nokkur tilvik þar sem
meðlimir eru fleiri en tíu en yfirleitt eru það stór ríki
eða ríkjasambönd (t.d. í Bandaríkjunum og ECB).
54 PENINGAMÁL 2000/4
Verðbólgumarkmið
Englandsbanka er gert að halda verðbólgu í 2½% sem
ákveðið er af ríkisstjórninni. Bankinn hefur ±1% vik-
mörk sem m.a. eiga að endurspegla ófullkomna stjórn
bankans á verðbólgu (sjá nánar í grein höfundar í
Peningamálum, 2000/1).
Peningamálanefnd
Ríkisstjórnin hefur skipað níu manna nefnd sem tekur
ákvarðanir um aðgerðir í peningamálum sem eiga að
stuðla að því að verðbólgumarkmiðinu sé náð. Nefndin
samanstendur af seðlabankastjóra, tveimur aðstoðar-
bankastjórum, aðalhagfræðingi bankans og yfirmanni
markaðsaðgerða, ásamt fjórum meðlimum útnefndum af
ríkisstjórn. Val á þeim fjórum síðastnefndu fer eingöngu
eftir fræðilegri hæfni í peningahagfræði og öðrum þáttum
sem skipta máli fyrir starfsemi seðlabanka. Reyndin
hefur verið sú að flestir þeirra eru þekktir prófessorar við
breska háskóla. Hver þeirra er ráðinn til þriggja ára í
senn. Fulltrúi fjármálaráðuneytis situr fundi nefndarinnar
en hefur ekki atkvæðisrétt.
Fundargerð peningamálanefndar
Peningamálanefndin heldur fundi mánaðarlega eftir
fyrirfram auglýstri áætlun. Ákvarðanir eru teknar út frá
meirihlutavilja nefndarinnar. Niðurstöður fundanna eru
kynntar strax að þeim loknum og fundargerð nefndarinn-
ar og niðurstöður atkvæðagreiðslunnar birtar opinberlega
tveimur vikum eftir hvern fund.
Verðbólguspáin og reikningsskil gagnvart almenningi
Allar ákvarðanir peningamálanefndar eru byggðar á ítar-
legri verðbólguspá seðlabankans. Þessi spá ásamt mati á
óvissu í spánni og spám um aðrar lykilstærðir sem taldar
eru hafa áhrif á verðbólguspána eru birtar ásamt ítarlegri
umfjöllun í verðbólguskýrslu bankans sem kemur út árs-
fjórðungslega. Með birtingu fundargerðar og niðurstaðna
atkvæðagreiðslu peningamálanefndar, auk reglulegrar
útgáfu verðbólguskýrslu er ætlunin að stefna bankans sé
sem gagnsæjust og þannig standi bankinn reikningsskil
gagnvart almenningi.
Opið bréf til ríkisstjórnar
Í hvert skipti sem verðbólga fer meira en 1% frá verð-
bólgumarkmiðinu ber seðlabankastjóra að rita opið bréf
til ríkisstjórnar þar sem fram kemur hver ástæðan er fyrir
því að verðbólgumarkmiðinu var ekki náð, til hvaða ráða
seðlabankinn ætli að grípa til að ná verðbólgumark-
miðinu, hversu langan tíma það muni taka og hvernig það
samræmist lögboðnu markmiði bankans. Seðlabanka-
stjóranum ber síðan að rita annað bréf eftir þrjá mánuði
hafi bankanum enn ekki tekist að ná verðbólgu inn fyrir
mörkin.
Hvernig ríkisstjórnin bregst við slíku bréfi ræðst síð-
an af efnahagsástandi hvers tíma. Taka þarf tillit til þess
að margvíslegar ástæður geta verið fyrir því að verð-
bólgumarkmiðinu sé ekki náð öllum stundum og að
óheppilegt getur verið að reyna það, t.d. verði hagkerfið
fyrir alvarlegum framboðsáföllum.
Reikningsskil gagnvart þingi
Meðlimum peningamálanefndar er gert að mæta fyrir
fjárlaganefnd þingsins fjórum sinnum á ári og svara
spurningum um stefnu bankans í peningamálum og skýra
aðgerðir hans. Þar að auki eru árlegar umræður á þingi
um ársskýrslu bankans.
Bankanum ber einnig að standa reikningsskil gagn-
vart bankaráði sem samanstendur af bankastjóranum og
tveimur aðstoðarbankastjórum, auk 16 meðlima sem eiga
að endurspegla mismunandi sjónarmið bresks efnahags-
lífs.
Rammi 3 Gagnsæi og reikningsskil Englandsbanka