Peningamál - 01.11.2000, Blaðsíða 62

9. Jafnræði
Þessi regla er sótt úr Lamfalussy-skilyrðunum og
kveður svo á að aðilar að greiðslukerfum skulu
njóta jafnræðis um aðgengi. Þrátt fyrir þetta er
hægt að gera ýmsar kröfur til þátttakenda en skil-
yrðið er að jafnræðis sé gætt.
10. Eðlilegir stjórnunarhættir
Það skiptir verulegu máli fyrir efnahagskerfið að
stjórnunarhættir greiðslukerfa séu með þeim brag
að sæmandi sé. Vegna mikilvægis greiðslukerfis-
ins og þeirra hagsmuna sem því tengjast er eðli-
legt að gera kröfur um hagkvæmni stjórnunar,
ábyrgð þeirra sem stýra og sýnileika til að hægt sé
að meta gjörðir þeirra.
Leiðbeiningar fyrir seðlabanka
Með þessum nýju reglum fylgja einnig „leiðbeining-
ar“ um það hvernig seðlabankar eigi að móta starf-
semi og tilsjón með greiðslukerfum. Þar er lögð
höfuðáhersla á að seðlabanki skilgreini vel hlutverk
sitt og birti opinberlega stefnu sína. Einnig er lögð
áhersla á að seðlabankar gæti þess að eigin greiðslu-
kerfi starfi í samræmi við kjarnareglurnar 10. Ekki er
víst að seðlabanki fari með eftirlit með greiðslukerf-
um en í allmörgum löndum hafa seðlabankar það
hlutverk að hafa einhvers konar tilsjón með greiðslu-
kerfum. Þetta tilsjónarhlutverk er oft hluti af því að
seðlabönkum er þá falið að fylgjast með fjármála-
stöðugleika.
Staðan hér á landi
Þótt ef til vill sé fullsnemmt að gera úttekt á því
hvernig greiðslukerfi hér á landi standist kjarnaregl-
urnar 10 skal hér reynt að stikla á stóru í þessu efni og
tína til verk sem hafa verið leyst eða eru í farvatninu.
Tekið skal fram að gera verður allnokkra fyrirvara þar
sem kjarnareglurnar eru ekki endanlegar og túlkun og
skoðun á einstökum liðum mun kalla á viðamiklar
formlegar úttektir sem enn eru óframkvæmdar.
PENINGAMÁL 2000/4 61
I. Greiðslukerfi eiga að byggjast á traustum lagaleg-
um grunni í öllum þeim lögsögum sem þau starfa í.
II. Reglur og aðferðir eiga að gera þátttakendum kleift
að skilja til fullnustu áhrif greiðslukerfisins á
sérhverja fjárhagslega áhættu sem verður til vegna
þátttöku í kerfinu.
III. Í greiðslukerfinu eiga að vera skýrar aðferðir
vegna stýringar á greiðslufallsáhættu og lausafjár-
áhættu sem eiga að tilgreina ábyrgðarsvið rekstrar-
aðila kerfisins og þátttakenda og hvetja þá með
viðeigandi hætti til að stýra og halda þessum teg-
undum áhættu í skefjum.
IV.* Greiðslukerfi ætti að tryggja tímanlegt lokauppgjör
samdægurs, helst á eðlilegum afgreiðslutíma en að
lágmarki í lok dags.
V.* Fjölhliða greiðslujöfnunarkerfi eiga að lágmarki
að geta tryggt með tímanlegum hætti lok daglegs
uppgjörs þótt sá aðili sem hefur stærstu neikvæðu
greiðslustöðuna sé ófær um greiðslu.
VI. Eignir sem notaðar eru til uppgjörs ættu helst að
vera í formi kröfu á seðlabanka; ef aðrar eignir eru
notaðar ætti greiðslufallsáhætta þeirra að vera lítil
sem engin og einnig ætti lausafjárhætta að vera lítil
sem engin.
VII. Greiðslukerfi eiga að tryggja að öryggi og áreiðan-
leiki rekstrar sé ávallt mikill og til ættu að vera
varaleiðir/aðferðir sem hægt er að grípa til við að
ljúka daglegri vinnslu.
VIII. Greiðslukerfi eiga að veita greiðslumiðlunar-
þjónustu sem er hagnýt og hagkvæm fyrir notendur.
IX. Greiðslukerfi eiga að hafa hlutlægar og opinberar
aðgangsreglur sem leyfa jafnan og óhindraðan
aðgang.
X. Stjórnunaraðferðir greiðslukerfis eiga að vera skil-
virkar, ábyrgar og sýnilegar.
Kjarnareglurnar 10 fyrir „kerfislega mikilvæg“ greiðslukerfi
* Greiðslukerfi ættu að reyna að ganga lengra en þau lágmörk sem
fram eru sett í þessum liðum.