Peningamál - 01.11.2000, Síða 36

76,5% hjá Búnaðarbankanum og 74,3% hjá stærstu
sparisjóðunum. Ólíklegt er annað en að þeir bankar
og sparisjóðir sem lakar standa í þessum kostnaðar-
samanburði muni reyna að taka sig á til að auka hag-
ræði í rekstri og bæta samkeppnisstöðu sína.
Eiginfjárhlutföll
Rýrnandi eiginfjárstaða er sá liður í efnahag sem sér-
staklega er ástæða til að vekja athygli á fyrir banka
og sparisjóði í heild. Eiginfjárstaðan hefur stöðugt
verið að veikjast á síðustu árum og tímabært er að
snúa þeirri þróun við með aukningu eigin fjár og
aðhaldi í stækkun efnahagsreikninga.
Fyrir 5 árum var eiginfjárhlutfallið í heild eins og
það er skilgreint í lögum rétt tæp 12% en í lok júní
2000 var hlutfallið komið í 9,4% (mynd 28). Spari-
sjóðirnir voru með mun sterkari eiginfjárstöðu en
bankarnir en verulega hefur dregið saman með þeim.
Í lok júní var eiginfjárhlutfall Landsbankans 8,7%,
Íslandsbanka-FBA 9,4%, Búnaðarbankans 9,8% og
stærstu sparisjóðanna 10,5%. Þó að lágmark laganna
sé 8% hafa viðskiptabankarnir miðað við að halda
eiginfjárhlutföllum sínum um og yfir 10% og eðlilegt
væri að smærri fjármálastofnanir settu sér hærri
markmið.
Allir viðskiptabankarnir tóku víkjandi lán á fyrri
hluta þessa árs og var heildarupphæð víkjandi lána
lánastofnana orðin um 17,2 ma.kr. í lok júní sl. eins
og sjá má í töflu 6. Um helmings víkjandi lána Ís-
landsbanka-FBA og Landsbankans hefur verið aflað
erlendis en að öðru leyti eru lánin innlend.
Lækkun eiginfjárhlutfalla án víkjandi lána gefur
enn ríkari ástæðu til viðsnúnings á þeirri þróun sem
verið hefur (mynd 5). Eiginfjárhlutfallið þannig skil-
greint hefur fallið úr 11,1% í lok júní 1996 í 6,6%
fyrir viðskiptabanka og stærstu sparisjóði í lok júní
sl. Í lok júní 1999 var hlutfallið 8,0% og hefur því
lækkað um 1,4 prósentustig á einu ári. Hlutfallið fyrir
Landsbankann var 5,7%, Íslandsbanka-FBA 7,2%,
Búnaðarbankann 6,5% og stærstu sparisjóðina 7,1%.
Það er fyrst og fremst hröð stækkun efnahags-
reikninga banka og sparisjóða sem hefur valdið þess-
um lækkunum eiginfjárhlutfalls og arðsemin nær
ekki að fylgja á eftir. Á fyrri hluta ársins hélt hröð
útlánaaukning áfram eins og fram hefur komið.
Aðgengi fjármálastofnana að eigin fé og lánsfé
skiptir að sjálfsögðu miklu máli við mat á stöðu þess-
ara fyrirtækja. Í því sambandi er gjarnan litið til
þeirra áhættuálaga sem fjármálastofnanir þurfa að
greiða fjárfestum umfram kjör traustustu lántaka.
Víkjandi lán hafa þá sérstöðu að meiri áhætta er
bundin þeim þar sem þau víkja fyrir öðrum skuldum
lántakans ef að gjaldþroti kemur. Af þeirri ástæðu eru
kjör víkjandi lána afar mikilvæg vísbending um mat
markaðarins á fjármálastofnunum. Fjármálaeftirlitið
hefur í hyggju að afla upplýsinga um kjör þessara
lána með reglubundnum hætti. Seðlabankinn mun
nýta upplýsingarnar í greiningum sínum.
PENINGAMÁL 2000/4 35
Tafla 6 Víkjandi lán banka og sparisjóða
1998- 2000
M.kr. 31/12'98 31/12'99 30/6 ’00
Landsbanki ............................. 2.567 4.661 5.077
Íslandsbanki-FBA .................. 1.959 2.586 4.780
Búnaðarbanki ......................... 767 2.119 3.155
Kaupþing ................................ 607 642 1.257
Sparisjóður Reykjavíkur
og nágrennis ........................... 462 834 843
Sparisjóður Hafnarfjarðar ...... 308 640 749
Sparisjóður vélstjóra .............. 0 200 400
Sparisjóður Keflavíkur .......... 278 298 311
Sparisjóður Kópavogs ............ 153 206 217
Sparisjóður Norðlendinga ...... 0 102 196
Sparisjóður Ólafsfjarðar ........ 50 53 53
Sparisjóður Ólafsvíkur ........... 0 46 46
Eyrarsparisjóður ..................... 0 38 43
Sparisjóður Hornafjarðar ....... 19 30 30
Sparisjóður S-Þingeyinga ...... 25 26 26
Sparisjóður Súðavíkur ........... 0 11 11
Alls ......................................... 7.195 12.492 17.194
1995 1996 1997 1998 1999 2000
Des. Júní Des. Júní Des. Júní Des. Júní Des. Júní
6
8
10
12
14
16
%
Viðskiptabankar Stærstu sparisjóðir
Eiginfjárhlutföll án víkjandi lána,
1995-2000
Mynd 5
Heimild: Fjármálaeftirlitið.