Peningamál - 01.11.2000, Síða 43

Seðlabankinn hefur ekki gert inngripsstefnu sína
á gjaldeyrismarkaðnum opinbera að öðru leyti en því
að hann hlýtur að reyna að verja þau vikmörk sem
gengisvísitölunni eru sett. Tilgangur inngripa seðla-
banka á gjaldeyrismarkaði getur verið tvíþættur, ann-
ars vegar að verja tiltekin mörk gengisins og hins
vegar að draga úr sveiflum gengis til þess að koma í
veg fyrir að miklar hreyfingar gengisins magnist
vegna viðbragða markaðsaðila, þ.e. að koma í veg
fyrir hræðsluviðbrögð á markaðnum. Það er heldur
ekki venja þeirra seðlabanka sem hafa gengi sem
markmið við stjórn peningamála að lýsa íhlutunar-
stefnu sinni þar sem slíkt myndi skapa hættur fyrir
gengisstefnuna. Seðlabankinn hefur hins vegar upp-
lýst jafnóðum um inngrip sín þegar þau hafa átt sér
stað.
Yfirlit yfir stjórntækin
Stjórntækjum Seðlabankans má í meginatriðum
skipta í tvennt: Annars vegar föst viðskiptaform og
hins vegar markaðsaðgerðir. Eftir breytingarnar árið
1998 eru föst viðskiptaform Seðlabankans fjögur,
þ.e. viðskiptareikningar, daglán, innstæðubréf og
bindiskylda. Tiltækar markaðsaðgerðir Seðlabankans
felast í inngripum hans á mörkuðum, þ.e. skulda-
bréfamarkaði, ríkisvíxlamarkaði og gjaldeyrismark-
aði, og í endurhverfum viðskiptum.
Eins og áður sagði hefur Seðlabankinn lítil af-
skipti haft af skuldabréfamarkaðnum allt frá 1995 en
er enn viðskiptavaki á ríkisvíxlamarkaðnum þótt nú
hilli undir að því ljúki. Þá hafa viðskipti hans á gjald-
eyrismarkaði minnkað til muna og eru fátíð eftir
breytinguna sem gerð var 1997 og áður er lýst.
Viðskiptareikningar lánastofnana
Hlutverk viðskiptareikninga lánastofnana í Seðla-
bankanum er tvíþætt. Annars vegar geyma þeir
lausafé lánastofnana sem afgangs er í dagslok og
ekki er hægt að festa til skamms eða lengri tíma með
öðrum og arðbærari hætti. Hins vegar eru þessir
reikningar uppgjörsreikningar vegna viðskipta milli
lánastofnana og Seðlabankans. Greiðsluuppgjör jöfn-
unarinnar á milli lánastofnana fer um þessa reikninga
sem og greiðsluuppgjör vegna viðskipta á milli lána-
stofnana og uppgjör viðskipta þeirra við Seðlabanka.
Yfirdráttur á þessum reikningum er óheimill og komi
til hans verða lánastofnanir að taka daglán með refsi-
gjaldi sem vaxtafært er til baka um einn dag. Vaxta-
kjör þessara reikninga mynda lágmarksvexti á dag-
lánum á millibankamarkaði þar sem ekki er ástæða
fyrir þátttakendur á þeim markaði að sætta sig við
lægri vexti en bjóðast á þessum reikningum. Vextir
viðskiptareikninga eru auglýstir og tilkynntir fyrir-
fram.
Daglán
Lánastofnanir í viðskiptum við Seðlabankann eiga
kost á daglánum gegn því að þær leggi fram verðbréf
sem Seðlabankinn sættir sig við til tryggingar. Þessi
verðbréf eru þau sömu og hæf eru í endurhverfum
viðskiptum. Engar takmarkanir eru á fjárhæð daglána
svo lengi sem lánastofnanir eiga veðhæf verðbréf.
Vextir daglána eru tilkynntir fyrirfram. Vextir dag-
lána mynda hámark á lánum til eins dags á krónu-
markaðnum þar sem ekki er ástæða til fyrir lána-
stofnanir að taka lán til eins dags með hærri vöxtum
nema þær eigi ekki hæf verðbréf til veðsetningar.
Með vöxtum viðskiptareikninga og daglána
myndar Seðlabankinn neðri og efri mörk fyrir dag-
lánavexti á millibankamarkaðnum og kemur þar með
í veg fyrir of miklar sveiflur þeirra vaxta. Of miklar
sveiflur millibankavaxta gætu haft truflandi áhrif á
lána- og verðbréfamarkaðinn og skapað óvissu um
stefnu Seðlabankans í peningamálum.
Innstæðubréf
Lánastofnanir í viðskiptum við Seðlabankann eiga
þess kost að kaupa innstæðubréf af Seðlabankanum.
Innstæðubréfin eru óstöðluð skuldabréf með föstum
vöxtum og eru ekki skráð á Verðbréfaþingi. Þau eru
42 PENINGAMÁL 2000/4
Mynd 3
M AM J J Á S O N D J F M AM J J Á S O N D J F M AM J J Á S O
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
%
Viðskiptareikningur lánastofnana
Daglán Seðlabankans
Daglán á millibankamarkaði (REIBOR O/N)
Vextir á peningamarkaði 1998-2000
1998 1999 2000