Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 72

PENINGAMÁL 2000/4 71
upplýsingum sem reglulega voru birtar um mikil-
vægar stærðir, svo sem gjaldeyrisforða og gjaldeyris-
stöðu seðlabanka. Þá hefur athyglin einnig beinst að
gengisstefnu almennt og óhætt er að fullyrða að fast-
gengisstefna sé ekki lengur í tísku nema því aðeins
að hún byggist á svokölluðu myntráði og gengið sé
fest í lögum gagnvart öðrum gjaldmiðli.
Meðal forvarnaraðgerða má nefna að mjög mikil
áhersla hefur verið lögð á að þjóðir bæti kynningu á
ýmsu sem varðar mótun efnahagsstefnu og fram-
vindu mikilvægra efnahagsstærða. Fyrir nokkrum
árum kom Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn til dæmis á
svokölluðum birtingarstaðli efnahagsstærða.3 Að-
ildarþjóðir geta valið að fylgja honum og þá skuld-
binda þær sig til þess að birta upplýsingar um mikil-
væga þætti efnahagsmála í tilteknu formi og á fyrir-
fram ákveðnum og auglýstum dögum. Ísland tók
staðalinn upp fyrir nokkrum árum og hér eru birtar
tölulegar upplýsingar á grundvelli hans. Fyrir Seðla-
bankann felur þetta t.d. í sér að á heimasíðu sinni
hefur bankinn tilkynnt hvenær ákveðnar upplýsingar
eru birtar. Um 50 aðildarríki Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins hafa skuldbundið sig til þess að fylgja staðlinum.
Fjárfestar sem nýta sér upplýsingar sem falla undir
staðalinn eiga að geta treyst því að þær séu réttar og
settar fram samkvæmt ákvæðum hans.
Fyrir nokkrum árum setti Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn reglur um gagnsæi ríkisfjármála og haustið
1999 um gagnsæi peningamála.4 Í hvorugu tilviki er
um að ræða reglur sem aðildarþjóðirnar eru skyldug-
ar til þess að fara eftir. Þær eru hins vegar eindregið
hvattar til þess að tileinka sér reglurnar og sjóðurinn
fylgist raunar með því í reglubundnu eftirliti sínu
með efnahagsmálum aðildarþjóðanna að hve miklu
leyti starfað er í anda reglnanna.
Til viðbótar þessu má nefna að sjóðurinn hefur
opnað leið til nær fyrirvaralausrar lánafyrirgreiðslu
til ríkja sem verða fyrir skaðlegum efnahagsáhrifum
frá öðrum löndum án þess að eigin aðstæður gefi til-
efni til slíks, þ.e. ef efnahagsmál og efnahagsstefnan
eru í aðalatriðum í góðu lagi.
Sjóðurinn hefur einnig beint athygli sinni í mjög
auknum mæli að fjármálakerfum aðildarlandanna,
styrk fjármálastofnana og uppbyggingu eftirlits með
starfsemi þeirra. Þetta gerir hann með yfirgripsmikl-
um úttektum á fjármálakerfum og með mati á styrk
og getu til þess að mæta ytri áföllum. Mikil áhersla
hefur verið lögð á að efla eftirlit með starfsemi fjár-
málastofnana.
Óvissan sem einkenndi alþjóðleg efnahagsmál og
fjármálamarkaði haustið 1998 hvarf á tiltölulega
skömmum tíma. Síðan hefur annað verið meira áber-
andi í alþjóðlegri umfjöllun um efnahagsmál. Þróun
efnahagsmála hefur í heildina verið hagstæð síðan þá
og ýmsir halda því fram að alvarlegs andvaraleysis sé
aftur tekið að gæta vegna þess hve góð framvindan
hefur verið. Hættum sem kunni að grafa um sig sé
ekki gefinn nægur gaumur.
Meðal þess sem hæst hefur borið síðustu tvö árin
í alþjóðlegri efnahagsframvindu er formleg stofnun
Efnahags- og myntbandalags Evrópu, áframhaldandi
mikill hagvöxtur í Bandaríkjunum, nánast samfelld
lækkun evrunnar frá stofnun hennar, gífurlegar
hækkanir á olíuverði á undanförnu einu og hálfu ári
og endurreisn efnahagslífs í Asíu.
Sem fyrr segir beinast sjónir að stöðu og horfum
í heimsbúskapnum á ársfundum Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins og Alþjóðabankans. Nú vöktu að sjálfsögðu
sérstaka athygli hækkanir olíuverðs og gengisþróun
evrunnar en mat Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á stöðu
og horfum í efnahagsmálum um þessar mundir er í
stuttu máli eins og hér verður rakið.
Hagvöxtur í heiminum hefur haldið áfram að efl-
ast í ár og gert er ráð fyrir að heimsframleiðslan vaxi
um 4,7% en það er meira en verið hefur um langt ára-
3. Sjá bls. 38-39 í ársskýrslu Seðlabanka Íslands 1999 og vefsíðuna
dsbb.imf.org.
4. Sjá grein um reglur um gagnsæi peningamála í ágústhefti Peningamála
2000.
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
0
2
4
6
8
-2
-4
%
Bandaríkin Japan Evrusvæði Ísland
Heimsbúið Bretland
Hagvöxtur
Mynd 1