Peningamál - 01.11.2000, Side 74

á mikilvægi þess að olíuútflytjendur og olíuinnflytj-
endur efndu til viðræðna og kæmu sér saman um
verð sem báðir gætu sætt sig við til lengdar. Það verð
yrði áreiðanlega verulega hærra en það var á fyrri
hluta síðasta árs.
Í þriðja lagi er óvíst hve mikið kann að verða
nauðsynlegt að herða að í peningamálum í Banda-
ríkjunum - og jafnvel víðar - til þess að halda verð-
bólgutilhneigingum í skefjum.
Í fjórða lagi geta þeir þættir sem þegar hafa verið
raktir valdið óvissu og óróa á fjármálamörkuðum.
Slíkt gæti leitt til skyndilegra breytinga á flæði fjár-
magns, m.a. til nýiðnaðarríkja sem treysta á inn-
streymi fjármagns, bæði til beinna og óbeinna fjár-
festinga. Dæmi síðustu ára sem sýna hve skyndilegar
breytingar geta orðið eru þörf áminning í þessum
efnum.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn spáir því að lítillega
dragi úr hagvexti í heiminum á næsta ári, úr 4,7% í ár
í 4,2%. Meðal forsendna þeirrar spár er að olíuverð
verði að meðaltali 25 dalir fatið sem er töluvert lægra
en nú. Hærra olíuverð leiðir til minni hagvaxtar og
lakari útkomu á viðskiptajöfnuði olíuinnflutnings-
ríkja. Spáin byggist einnig á því að skipulega og án
mikilla sviptinga dragi úr ríkjandi ójafnvægi, þ.e. að
hagvöxtur í Bandaríkjunum minnki með áfalla-
lausum hætti (mjúk lending) í það sem betur sam-
rýmist langtímahagvaxtargetu þjóðarbúsins um leið
og hagvöxtur í Japan og Evrópu eflist. Einnig er gert
ráð fyrir því að gengi mikilvægra gjaldmiðla leiðrétt-
ist á hnökralausan hátt og að ekki verði snarpar
breytingar á mikilvægum hlutabréfamörkuðum. Ef
væntingar fjárfesta um hagvaxtarhorfur í Bandaríkj-
unum og um afkomu fyrirtækja þar í landi breytast
skyndilega gætu orðið óvæntar og miklar breytingar
á hlutabréfamörkuðum. Það myndi gera Bandaríkin
síður áhugaverð í augum fjárfesta en nú. Viðskipta-
halli Bandaríkjanna er afar mikill og krefst mikils
innstreymis fjár. Í ár er gert ráð fyrir að hann verði
420 milljarðar dala sem svarar til rúmlega 4% af
landsframleiðslu. Þetta þýðir að Bandaríkjamenn
þurfa að reiða sig á mjög mikinn innflutning fjár til
þess að fjármagna hallann. Verulegur hluti hallans er
fjármagnaður með óbeinum fjárfestingum, þ.e. kaup-
um útlendinga á bandarískum verðbréfum. Breytist
viðhorf þeirra til ávöxtunarmöguleika í Bandaríkjun-
um geta afleiðingarnar orðið skyndilegar og gengi
dals lækkað snöggt gagnvart evru og öðrum gjald-
miðlum. Slíkt gæti síðan leitt til mikils samdráttar í
eftirspurn og hagvexti í Bandaríkjunum með áþekk-
um hliðaráhrifum í öðrum heimshlutum.
Meginhættan sem steðjar að fjármagnsmörkuðum
er því sögð sú að skyndileg og óskipuleg aðlögun
verði á ójöfnuðum sem ég hef þegar lýst, sérstaklega
ef fjárfestar endurmeta horfur í Bandaríkjunum.
Ýmislegt gæti valdið aðlögun af þessu tagi – svo sem
óvænt vaxtahækkun í Bandaríkjunum ef illa horfði
um verðbólgu - og afleiðingarnar gætu orðið ýmsar.
Nefna má verulegar breytingar á bandarískum verð-
bréfamarkaði, miklar sveiflur í flæði fjármagns á
milli landa, breyttar væntingar og aðgerðir á afleiðu-
mörkuðum og miklar sveiflur á gjaldeyrismörkuðum,
ekki síst á mörkuðum þar sem tiltölulega lítil við-
skipti geta haft mikil áhrif.
Við ríkjandi skilyrði og horfur er ráðgjöf Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins sú að Bandaríkin, Japan og
Evrópusambandið verði að fylgja ólíkri efnahags-
stefnu. Í Bandaríkjunum kunni sem fyrr segir að
þurfa að herða enn frekar að í peningamálum til þess
að halda aftur af innlendri eftirspurn og verðbólgu-
þrýstingi og gæta þess að slaka ekki á í ríkisfjármál-
um. Á evrusvæðinu þurfi að nýta færin sem núver-
andi uppsveifla gefur til þess að hraða nauðsynlegum
umbótum sem leiða munu til meiri hagvaxtargetu til
lengri tíma. Peningamálastefnan verði að vera sveigj-
anleg og peningamálayfirvöld að vera viðbúin því að
bregðast við verðbólguþrýstingi og lágu gengi evr-
unnar annars vegar og hins vegar skyndilegri hækkun
á gengi evrunnar sem gæti leitt af endurmati fjárfesta
á horfunum í Bandaríkjunum og þar með lækkun á
PENINGAMÁL 2000/4 73
% af VLF
Mynd 3
Bandaríkin Japan EMU Ísland
0
2
4
-2
-4
-6
-8
-10
%
Viðskiptajöfnuður 2000