Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 61

Því virðist sem ekki tapist miklar upplýsingar um
framtíðarþróun verðbólgu við að útiloka matvörur og
opinbera þjónustu við mat á kjarnaverðbólgu. Hins
vegar tapast miklar upplýsingar við að taka út hús-
næðislið vísitölunnar. Ekki er eins ljóst hvort mikil-
vægar upplýsingar tapist við að taka út bensínverð.
Þróun bensínverðs hefur ágætis vísbendingargildi
fyrir framtíðarverðbólgu eitt og sér en það virðast
hins vegar ekki tapast miklar upplýsingar við að
sleppa bensínverði þar sem vísbendingargildi vísitölu
neysluverðs án bensíns er ekkert síðra en annarra
verðvísitalna.
3.4. Val á kjarnavísitölum: Almennar niðurstöður
Eins og áður hefur komið fram getur verið heppilegt
við mat á kjarnaverðbólgu að undanskilja þætti sem
eru töluvert sveiflukenndir, eru utan áhrifasviðs
peningastefnunnar eða endurspegla hlutfallslegar
verðbreytingar sem ekki er rétt að peningastefnan
bregðist við. Hins vegar er æskilegt að viðkomandi
mælikvarði á kjarnaverðbólgu sýni sams konar lang-
tímahegðun og almennur mælikvarði á fram-
færslukostnað, þ.e. meðalverðbólga mæld út frá
kjarnavísitölu ætti að vera nokkurn veginn sú sama
og meðalverðbólga mæld út frá almennu neysluverð-
lagi. Að sama skapi er mikilvægt að ekki sé dregið úr
vísbendingargildi verðbólgu líðandi stundar fyrir
framtíðarverðbólgu með því að útiloka stærðir sem
hafa töluvert forsagnargildi fyrir framtíðarverðbólgu.
Ofangreind greining gefur þá niðurstöðu að þeir
þættir sem helst stuðla að því að draga úr ófyrir-
séðum sveiflum í verðbólgu eru matvörur og bensín.
Að sama skapi eru þetta allt undirliðir sem eru meira
eða minna utan áhrifasviðs peningastefnunnar, ýmist
vegna þess að um verð háð opinberum ákvörðunum
er að ræða, eða það er ákvarðað á alþjóðlegum
mörkuðum, eins og bensínverð sem þar að auki
endurspeglar hlutfallslegar verðbreytingar sem ekki
er talið heppilegt að peningastefnan bregðist við.
Þrátt fyrir að verð opinberrar þjónustu sé ekki mjög
sveiflukennt og útilokun þess því ekki líkleg til að
draga úr ófyrirséðum sveiflum í verðbólgu, getur
einnig verið heppilegt að undanskilja þennan undirlið
þar sem hann er, samkvæmt orðanna hljóðan, háður
opinberum verðákvörðunum, auk þess sem verð-
ákvarðanir á opinberri þjónustu ráðast í megin-
atriðum af öðrum þáttum en verðlagning þjónustu á
markaði og er því í stórum dráttum utan áhrifasviðs
peningastefnunnar. Þá eru það viðbótarrök að opin-
berar verðákvarðanir hafa haft tilhneigingu til að
þjappast saman á ákveðnum dagsetningum.
Í þessu ljósi var ákveðið að fyrri mælikvarðinn á
kjarnaverðbólgu, kjarnaverðvísitala 1, sé vísitala
neysluverðs án matvöru (þ.e. grænmetis, ávaxta og
búvöru) og bensíns. Miðað við stöðuna í október sl.
inniheldur þessi vísitala um 89% þeirra útgjaldaþátta
sem vísitala neysluverðs inniheldur. Seinni mæli-
kvarðinn, sem nefndur verður kjarnavísitala 2,
undanskilur til viðbótar verð opinberrar þjónustu.
Miðað við stöðuna í október sl. inniheldur þessi vísi-
tala um 82% þeirra útgjaldaþátta sem vísitala neyslu-
verðs inniheldur.10
Greiningin hér að ofan bendir til þess að mikil-
vægar upplýsingar um framtíðarþróun almennrar
verðbólgu tapist ekki við að undanskilja þessa undir-
þætti út úr vísitölu neysluverðs. Hins vegar þótti ekki
rétt að taka húsnæðisverð út við mat á kjarna-
verðbólgu þar sem það skilaði engum ábata í minni
sveiflum auk þess sem mikilvægar upplýsingar um
framtíðarverðbólgu virtust tapast.11
Mynd 1 sýnir verðbólguþróun frá 1994, mælda
með þessum tveimur kjarnavísitölum, ásamt verð-
PENINGAMÁL 2002/4 60
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
0
2
4
6
8
10
%
Verðbólga á mælikvarða vísitölu neysluverðs
og kjarnavísitalna janúar 1994 - október 2002
Heimild: Hagstofa Íslands.
Kjarnavísitala 1
Kjarnavísitala 2
Vísitala neysluverðs
10. Vægið jókst úr um 75% í um 82% í apríl sl. þegar öll símaþjónusta var
skilgreind sem samkeppnisrekstur en ekki sem opinber þjónusta.
11. Þar að auki eru ýmis hagræn rök fyrir því að horfa til þróunar hús-
næðisverðs við mat á undirliggjandi verðbólguþróun þar sem hækkun
húsnæðisverðs getur endurspeglað eftirspurnarþenslu sem kemur til-
tölulega fljótt fram í hækkun húsnæðisverðs sem gæti brotist fram
síðar í aukningu almennrar verðbólgu.