Peningamál - 01.11.2011, Blaðsíða 25

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
25
Fjármálaleg skilyrði heimila og fyrirtækja hafa batnað
Fjármálaleg skilyrði heimila hafa heldur batnað það sem af er ári.
Skuldsetning bæði heimila og fyrirtækja hefur lækkað í kjölfar afskrifta
og endurskipulagningar skulda, þótt enn séu íslensk heimili og fyrir-
tæki með þeim skuldsettustu meðal iðnríkja.3 Merki eru einnig um að
framboð lána sé að aukast á ný. Krafa um eigið fé lántaka er þó enn
3. Skuldir heimila og fyrirtækja eru metnar á kröfuvirði. Það ríki sem kemst næst Íslandi er
Írland en þar námu skuldir einkageirans tæplega 370% af landsframleiðslu í fyrra. Sjá t.d.
S. Cecchetti, M. S. Mohanty og F. Zampolli (2011), „The real effects of debt“, BIS Working
Papers, nr. 352, og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2011), Global Financial Stability Report,
kafla 1, október 2011.
Fjöldi íbúða í eigu Íbúðalánasjóðs, banka og eignarhaldsfélaga
í eigu bankanna er mjög misjafn eftir landssvæðum. Á Suðurnesjum
eru t.a.m. 4,7% eigna í þeirra eigu eða rúmlega 460 íbúðir. Til við-
bótar er leigufélag með tæplega 1.300 eignir á gamla varnarliðs-
svæðinu sem að stórum hluta eru í eigu þessara aðila, en um helm-
ingur þeirra er í útleigu. Á Suðurnesjum seldust 236 íbúðir á árinu
2010 og því ljóst að vandinn er töluvert stærri þar en t.a.m. á höfuð-
borgarsvæðinu eða á landinu í heild. Síðastliðin tíu ár hefur íbúðum
á Suðurnesjum fjölgað um tæplega 2.350 fyrir utan íbúðir á gamla
varnarsvæðinu sem eru tæplega 1.900, alls rúmlega 4.000 íbúðir, en
á sama tíma hefur íbúum á Suðurnesjum fjölgað um rúmlega 5.000.
Umframframboð íbúða er því verulegt á þessu svæði og verður lík-
lega um hríð þar sem atvinnuleysi á landinu er mest þar (10,7% í
september).
Á Vesturlandi er einnig tiltölulega hátt hlutfall íbúða í eigu
Íbúðalánasjóðs, banka og eignarhaldsfélaga, en þessir aðilar eiga
tæplega 280 eða rúmlega 4% íbúða á svæðinu. Á Vesturlandi er hins
vegar hlutfall þessara íbúða af veltu á íbúðamarkaði á svæðinu mun
lægra en á Suðurnesjum, en um 290 íbúðir voru seldar á Vesturlandi
í fyrra. Atvinnuleysi er einnig minna þar en það var 3,2% í septem-
ber. Á Austurlandi eru um 4% íbúða í eigu þessara aðila en hlutfall af
veltu ársins 2010 á íbúðamarkaði er þó töluvert lægra. Atvinnuleysi
á svæðinu var 3,1% í september.
Hugsanleg áhrif á íbúðaverð
Væntanlega er það markmið bæði Íbúðalánasjóðs og bankanna að
selja þær íbúðir sem þeir eiga nú. Erfitt er að meta hve mikil áhrif það
hefði á verðþróun á íbúðamarkaði ákvæðu Íbúðalánasjóður og bank-
arnir að selja íbúðasafn sitt og myndi það ráðast af því hversu hratt
eignirnar yrðu seldar og af almennum efnahagsaðstæðum þegar þar
að kæmi. Tölurnar hér fyrir framan sýna að íbúðaeign Íbúða lánasjóðs
og bankanna er nokkuð mikil miðað við veltu á íbúðamarkaðnum.
Eign þeirra er hins vegar ekki mikil miðað við heildarfjölda íbúða.
Þótt sjálfsagt megi ætla að það hefði nokkur áhrif á húsnæðisverð
ef þessir aðilar losuðu sig við íbúðir sínar á skömmum tíma er ekki
líklegt að þeir myndu gera það. Líklegt er að þeir haldi þessum eign-
um á meðan þeir telja sig geta selt þær á hærra verði en fæst fyrir
þær nú.2 Einnig verður að teljast eðlilegt við núverandi aðstæður að
bankar fari varlega á íbúðalánamarkaði enda hefur þróun húsnæðis-
verðs ekki aðeins áhrif á það verð sem þeir fá fyrir íbúðirnar heldur
einnig á mikilvægustu veðin fyrir lánum til heimila.
2. Samanburður á húsnæðisverði og byggingarkostnaði sýnir t.d. að hlutfall þessara stærða
er svipað og það var í byrjun aldarinnar. Ekki virðist því mega vænta mikillar raunhækk-
unar á íbúðaverði á næstu misserum. Sjá einnig rammagrein III-1,“Bólur í húsnæðis-
verði“, Peningamál 2011/2, bls. 23-24.