Peningamál - 01.11.2011, Blaðsíða 59

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
59
Nokkuð hefur hægt á hækkunum markaðsverðs húsnæðis und-
an farna mánuði en það hefur hækkað um 6,3% frá fyrra ári.2 Á móti
heldur minni verðhækkunum á þriðja ársfjórðungi á húsnæði og inn-
fluttum hrávörum hefur innlent vöruverð hins vegar haldið áfram að
hækka nokkuð hratt og nam árshækkun þess um 6,7% í október.3
Hækkun matvöruverðs og orkukostnaðar skýrir rúmar 2 prósentur
af 5,3% ársverðbólgu eins og sést á mynd VIII-5. Aukinn kostnaður
vegna launahækkana skýrir hluta verðbólgunnar auk þess að koma
fram í verðhækkunum almennrar þjónustu sem hafa numið 4,7% sl.
tólf mánuði.
Langtímaverðbólguvæntingar eru yfir verðbólgumarkmiðinu
Hversu mikið og hversu hratt verðbólga mun hjaðna á ný í átt að
markmiði mun að nokkru leyti ráðast af þróun verðbólguvæntinga. Ef
fyrirtæki og heimili gera ráð fyrir því að verðbólga verði umfram mark-
mið til lengri tíma getur það leitt til þess að þau hagi verðlagningu og
launakröfum þannig að verðbólga verði þrálátari en ella.
Verðbólguvæntingar til skamms tíma reiknaðar út frá vaxtamun
verðtryggðra og óverðtryggðra skuldabréfa hafa hækkað frá útgáfu
síðustu Peningamála í ágúst en væntingar til lengri tíma hafa hins
vegar lækkað lítillega. Miðað við álagið eru verðbólguvæntingar til
næstu fimm ára um 4½% og til áranna 2016-2021 rúmlega 4%,
samanborið við 2% og 3½% í ársbyrjun 2011. Líkt og áður hefur
verið fjallað um í Peningamálum þarf þó að fara varlega í túlkun
verðbólguvæntinga út frá verðbólguálagi á skuldabréfamarkaði.
Þessir tveir markaðir eru að einhverju leyti aðskildir vegna þess að
ólíkir fjárfestar eru á verðtryggða og óverðtryggða markaðnum. Til
viðbótar getur verið að væntingar um takmarkað framboð verð-
tryggðra bréfa á næstu árum séu að þrýsta niður ávöxtunarkröfu
þessara bréfa. Verðbólguálagið gæti því af ýmsum ástæðum falið í sér
ofmat verðbólguvæntinga á fjármálamarkaði. Í þessu samhengi er t.d.
áhugavert að kjör nýrra óverðtryggðra íbúðalána bankanna virðast
fela í sér verðbólguvæntingar til næstu ára sem eru nokkru lægri en
verðbólguálagið gefur vísbendingu um.
Einnig þarf að hafa í huga að verðbólguálagið samkvæmt
vaxta muninum endurspeglar einnig áhættuálag vegna óvissu um
verðbólgu. Ekki er því útilokað að hækkun verðbólguálagsins megi
að einhverju leyti rekja til hækkunar verðbólguáhættuþóknunar í stað
vaxandi verðbólguvæntinga. Lækkun staðalfráviks í svörum heimila og
fyrirtækja um verðbólguvæntingar frá árslokum 2010 gefur hins vegar
ekki til kynna að hækkun áhættuálags sé mikilvæg orsök hækkunar
verðbólguálagsins, því virðist mega ætla að hækkun álagsins stafi að
mestu leyti af væntingum um meiri verðbólgu.
Samkvæmt ársfjórðungslegri könnun Capacent Gallup á verð-
bólguvæntingum heimila sem framkvæmd var í september sl. jukust
verðbólguvæntingar þeirra til eins árs um 1,5 prósentur frá síðustu
könnun í júní og námu 6,5% ef miðað er við miðgildi svara. Samhliða
2. Miðað við vísitölu markaðsverðs húsnæðis á öllu landinu sem er birt af Hagstofu Íslands.
3. Mikil hækkun kjötverðs á yfirstandandi ári, m.a. vegna verðskrárhækkana sauðfjárbænda,
skýrir hluta hækkunarinnar en verð á kjöti hefur hækkað um 11,3% sl. tólf mánuði.
Mynd VIII-4
Undirliðir verðbólgu
Framlag einstakra undirliða til verðbólgu
janúar 2007 - október 2011
12 mánaða breyting (%)
Innfluttar vörur án áfengis, tóbaks og bensíns
Bensín
Húsnæði
Innlendar vörur án búvöru og grænmetis
Almenn þjónusta
Aðrir liðir
Vísitala neysluverðs
Heimild: Hagstofa Íslands.
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
2010200920082007 2011
Mynd VIII-5
Framlag matvöru og eldsneytis- og
orkukostnaðar til ársverðbólgu
Janúar 2006 - október 2011
Prósentur
Innlend matvara Innflutt mat- og drykkjarvara
Bensín Rafmagn og hiti
Heimild: Hagstofa Íslands.
-1
0
1
2
3
4
5
201120102009200820072006
12 mánaða breyting (%)
Mynd VIII-6
Verðbólguvæntingar m.v. mun á framvirkum
óverðtryggðum og verðtryggðum vöxtum1
Daglegar tölur 2. apríl 2007 - 28. október 2011
1. Verðbólguvæntingar eru reiknaðar út frá mun á ávöxtunarkröfu
óverðtryggðra og verðtryggðra ríkisskuldabréfa (5 daga hreyfanleg
meðaltöl).
Heimild: Seðlabanki Íslands.
5 ára verðbólguvæntingar út frá verðbólguálagi
5 ára verðbólguvæntingar eftir 5 ár út frá
verðbólguálagi
Verðbólgumarkmið
0
2
4
6
8
10
12
2010200920082007 2011