Peningamál - 01.11.2011, Qupperneq 29

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
29
Byggt á helstu vísbendingum er búist við að einkaneysla hafi
vaxið um 0,6% milli fjórðunga á þriðja ársfjórðungi, árstíðarleiðrétt,
en það svarar til 3,2% vaxtar milli ára. Reiknað er með hóflegum vexti
á síðasta fjórðungi ársins og að einkaneysla muni aukast um 2,9% á
árinu í heild. Þetta er nokkru minni vöxtur en reiknað var með í ágúst,
en þá var spáð 3,8% vexti milli ára. Að stærstum hluta endurspeglar
breytingin 5 ma.kr. meiri einkaneyslu árið 2010 samkvæmt nýjustu
tölum Hagstofunnar,3 en á föstu verði er nú spáð nánast sama neyslu-
stigi í ár og í ágúst.
Vöxtur einkaneyslu ein meginuppspretta hagvaxtar næstu ára
Samdráttur einkaneyslu ásamt fjárfestingu lagði mest til samdráttar
landsframleiðslu í kjölfar fjármálakreppunnar, enda var hluta einka-
neyslunnar fram að því haldið uppi með greiðu aðgengi að lánsfé
og mikilli hækkun eignaverðs. Þótt ólíklegt sé að neyslustig áranna
fyrir fjármálakreppuna sjáist í bráð, er aukin einkaneysla eftir sam-
drátt í kjölfar kreppu jafnan ein af fyrstu uppsprettum viðsnúnings í
efnahagslífinu: uppsöfnuð neysluþörf brýst fram og leiðir til aukinnar
fjárfestingarþarfar þar sem fyrirtæki þurfa að lokum að auka fram-
leiðslugetu til að mæta aukinni eftirspurn.
Í spánni er áætlað að aukin einkaneysla standi fyrir rúmlega
helmingi hagvaxtar á spátímanum, en því er spáð að hún vaxi um
u.þ.b. 3% á ári næstu þrjú ár. Í lok spátímans er reiknað með að hlut-
deild einkaneyslu í landsframleiðslunni verði tæplega 51% sem er
umtalsvert lægra en meðaltal síðustu þrjátíu ára, sem er 58%.
Mikill samdráttur eignatekna dró úr kaupmætti ráðstöfunartekna
heimila á síðasta ári …
Hagstofan birti nýverið tölur um ráðstöfunartekjur heimila á árinu
2010. Kaupmáttur þeirra rýrnaði um 11½% frá fyrra ári og er það
mun meiri samdráttur en Seðlabankinn hafði áætlað.4 Uppgjör ráð-
stöfunartekna sýnir þó að lítinn hluta þessa samdráttar má rekja til
lækkunar heildarlaunatekna og rekstrarafgangs einstaklingsfyrirtækja.
Samdráttinn má að miklu leyti rekja til minni eignatekna sem drógust
saman um nærri 70 ma.kr. milli ára. Minni arðgreiðslur úr hluta-
félögum og minni vaxtatekjur af bankainnstæðum skýra minnkun
eignatekna að mestu leyti.
… en áhrif á einkaneyslu minni en við fyrstu sýn
Álagningarskrár Ríkisskattstjóra sýna að þeir liðir ráðstöfunartekna
sem skruppu mest saman á síðasta ári tilheyrðu að stærstum hluta
þeim sem voru í efstu þrepum tekjudreifingarinnar. Lækkun ráð-
stöfunartekna hjá meginþorra íslenskra heimila var því mun minni á
síðasta ári en sem nemur lækkun ráðstöfunartekna heimilanna í heild.
Raunsamdráttur ráðstöfunartekna að undanskildum eignatekjum og
fjármagnstekjuskatti nam 3,4%. Raunsamdráttur launatekna skýrir
3. Hér er átt við nafnvirði. Breytingin felur í sér að á föstu verði er endurskoðuð einkaneysla
á árinu 2010 0,8% meiri en í fyrri birtingu.
4. Það veldur lítilsháttar mun á útreiknaðri kaupmáttarbreytingu að Hagstofan notar vísitölu
neysluverðs til að staðvirða ráðstöfunartekjur en Seðlabankinn notast við verðvísitölu
einkaneyslu.
Mynd IV-7
Einkaneysla 1990-20141
1. Grunnspá Seðlabankans 2011-2014.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af VLF
40
45
50
55
60
65
‘90 ‘92 ‘94 ‘96 ‘98 ‘00 ‘02 ‘04 ‘06 ‘08 ‘10 ‘12 ‘14

Mynd IV-8
Einkaneysla og kaupmáttur
ráðstöfunartekna 2000-20141
1. Grunnspá Seðlabankans 2011-2014.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00

Kaupmáttur ráðstöfunartekna
Einkaneysla