Peningamál - 01.11.2011, Blaðsíða 58

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
58
VIII Verðlagsþróun og verðbólguhorfur
Verðbólga hefur aukist hratt frá áramótum. Á þriðja ársfjórðungi þessa
árs mældist hún 5,3% sem er aðeins minna en spáð var í síðustu
Peningamálum. Horfur eru á að verðbólga á næsta ári verði heldur
minni en þá var gert ráð fyrir einkum vegna lægra olíu- og hrávöru-
verðs á heimsmarkaði ásamt því að gengi krónunnar verður sterkara.
Spáð er að meðalverðbólga verði rúmlega 4% í ár og svipuð á næsta
ári. Mælikvarðar á langtímaverðbólguvæntingar benda til að þær séu
enn nokkuð yfir verðbólgumarkmiðinu þótt þær virðist hafa heldur
hjaðnað síðustu vikur miðað við verðbólguálag á skuldabréfamarkaði.
Óvissa um verðbólguhorfur lýtur m.a. að því hversu mikil heildar-
áhrifin verða af miklum launahækkunum á árinu og hvernig innflutt
verðbólga mun þróast á næstunni.
Kjarnaverðbólga hefur ekki verið meiri í rúmt ár
Verðbólga hefur aukist töluvert það sem af er þessu ári, þótt
heldur hafi hægt á verðhækkunum frá síðustu útgáfu Peningamála.
Verðbólga á þriðja fjórðungi ársins 2011 mældist 5,3% og hafði aukist
úr 3,5% á öðrum fjórðungi.1 Horft fram hjá áhrifum óbeinna skatta
mældist verðbólga 5% á þriðja ársfjórðungi. Þeir vöruflokkar sem
hækkuðu mest í verði á þriðja ársfjórðungi voru innlend matvara og
almenn þjónusta auk þess sem húsnæðiskostnaður jókst.
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,34% í október og nam tólf
mánaða verðbólga 5,3% samanborið við 1,8% í janúar sl. Undir-
liggjandi ársverðbólga, þ.e. ef horft er fram hjá áhrifum skatta, sveiflu-
kenndra liða, opinberrar þjónustu og raunvaxta, nam 4,4% og hafði
aukist úr 1,2% í ársbyrjun og úr 4,2% í september. Undirliggjandi
verðbólga mælist því vel yfir verðbólgumarkmiði Seðlabankans og
hefur ekki verið meiri síðan í lok sumars 2010.
Verðhækkanir orðnar almennari
Á fyrri hluta ársins var verðbólga að stórum hluta drifin áfram af
hækkunum á heimsmarkaðsverði olíu og kostnaði vegna húsnæðis,
þ.á m. hækkunum á fasteignaverði. Á undanförnum mánuðum hafa
verðhækkanir hins vegar orðið almennari og dreifst yfir á fleiri undirliði
vísitölu neysluverðs enda hefur launakostnaður aukist í kjölfar kjara-
samninga á vinnumarkaði í maí og verðbólguvæntingar hækkað (sjá
mynd VIII-3). Af 3,4 prósentna aukningu ársverðbólgu frá því að hún
náði lágmarki í ársbyrjun má rekja um helming hennar til hækkunar á
bensínverði og húsnæðiskostnaði en í júní sl. skýrðu þessir undirliðir
hins vegar um ¾ af þeirri aukningu sem hafði orðið þá.
Verðbólguþrýstingur vegna alþjóðlegrar verðlagsþróunar hefur
hjaðnað verulega að undanförnu þar sem olíu- og hrávöruverð á
heimsmarkaði hefur lækkað í kjölfar aukinnar óvissu í alþjóðlegum
efnahagsmálum. Olíuverðshækkunin sem varð á fyrri hluta ársins
hefur að hluta til gengið til baka (sjá umfjöllun í kafla II). Viðskiptavegið
gengi krónunnar hefur jafnframt styrkst um 2,3% frá síðustu útgáfu
Peningamála sem hefur vegið á móti auknum kostnaðarþrýstingi.
1. Ef útvarpsgjaldið hefði ekki verið tekið út úr vísitölu neysluverðs í janúar 2011 hefði
verðbólga verið 5,7% á þriðja ársfjórðungi 2011.
Mynd VIII-1
Verðbólga
Janúar 2001 - október 20111
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01
12 mánaða breyting (%)
1. Kjarnavísitölur mæla undirliggjandi verðbólgu. Kjarnavísitala 1 er
vísitala neysluverðs án búvöru, grænmetis, ávaxta og bensíns. Í
kjarnavísitölu 2 er að auki verðlag opinberrar þjónustu undanskilið.
Kjarnavísitala 3 undanskilur til viðbótar áhrif af breytingum
raunvaxta.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vísitala neysluverðs
Kjarnavísitala 1
Kjarnavísitala 2
Kjarnavísitala 3
Verðbólgumarkmið
Mynd VIII-2
Verðbólga á ýmsa mælikvarða
Janúar 2001 - október 2011
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
12 mánaða breyting (%)
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vísitala neysluverðs
Vísitala neysluverðs án húsnæðis
Vísitala neysluverðs án skattaáhrifa
Kjarnavísitala 3 án skattaáhrifa
Verðbólgumarkmið
‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01
Mynd VIII-3
Dreifing verðhækkunar vísitölu neysluverðs1
Janúar 2001 - október 2011
12 mánaða breyting (%)
Hlutfall vöruflokka sem hækka í verði (v. ás)
Vísitala neysluverðs (h. ás)
1. Hlutfall vöruflokka sem hækka í verði er 3 mánaða miðsett meðaltal.
Heimild: Hagstofa Íslands.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01
%