Peningamál - 01.11.2011, Blaðsíða 60

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
60
auknum verðbólguþrýstingi og verri verðbólguhorfum hafa verð-
bólguvæntingar heimila því aukist hratt frá því að þær náðu lágmarki
í 3,5% í mars sl. Væntingar um verðbólgu eftir tvö ár höfðu einnig
aukist frá síðustu könnun, um 1 prósentu, og námu 6%.
Á heildina litið virðast því verðbólguvæntingar heldur hafa aukist
frá því að Peningamál voru gefin út í ágúst. Einfalt mat á undirliggjandi
verðbólguvæntingum sem metur sameiginlega leitnihegðun fjölda
mælikvarða á verðbólguvæntingum bendir til þess að verðbólguvænt-
ingar hafi aukist um 1½ prósentu frá upphafi árs, í tæplega 5%.4
Þó verður að hafa í huga að verðbólguvæntingar hér á landi virðast
sveiflast meir með nýliðinni verðbólgu en í öðrum iðnríkjum þar sem
trúverðugleiki verðbólgumarkmiðsins er meiri. Verðbólguvæntingar
gætu því hjaðnað tiltölulega hratt ef verðbólguhorfur á næstu mán-
uðum verða hagstæðari en hér er spáð.
Verðbólguhorfur til næsta árs hafa heldur batnað
Verðbólga mældist 5,3% á þriðja fjórðungi ársins 2011 sem er 0,3
prósentum minna en spáð var í síðustu Peningamálum. Verðbólga
að undanskildum áhrifum breytinga á óbeinum sköttum nam 5% á
þriðja ársfjórðungi en spáð var að hún yrði 5,4%. Spáskekkjan skýrist
m.a. af heldur minni verðbólguþrýstingi á þessum fjórðungi í kjölfar
launahækkananna en búist var við auk þess sem kostnaður vegna
eigin húsnæðis jókst minna en vænst var. Meiri lækkun alþjóðlegs
hrávöru- og olíuverðs og sterkara gengi krónunnar gera það einnig að
verkum að innflutt verðbólga hefur verið minni en spáð var í ágúst.
Horfur eru á að verðbólga án skattaáhrifa verði 5,3% á fjórða
ársfjórðungi þessa árs og nái hámarki í 5,8% á fyrsta ársfjórðungi
næsta árs sem er tæpri prósentu minna en í síðustu spá. Einföld
tölfræðilíkön gefa svipaða niðurstöðu.5 Skammtímaverðbólguhorfur
hafa því batnað nokkuð í samanburði við ágústspána. Til viðbótar við
betri upphafsstöðu má m.a. rekja minni verðbólgu en gert var ráð fyrir
til þess að horfur eru á að olíu- og hrávöruverð á heimsmarkaði verði
töluvert lægra á næstu misserum en búist var við auk þess sem spáð
er að gengi krónunnar verði heldur sterkara en í síðustu spá.
Spáð er að mæld verðbólga verði rúmlega 4% að meðaltali á
þessu ári og jafn mikil á árinu 2012 og að verðbólgumarkmiðið náist
á seinni hluta ársins 2013. Þrátt fyrir að verðbólga verði heldur minni
á árinu 2012 en gert var ráð fyrir í síðustu spá eru horfur lengra fram
í tímann svipaðar og þá. Á móti minni verðbólguþrýstingi til skamms
tíma vegur minni slaki í þjóðarbúskapnum en áður var reiknað með
auk þess sem aukin hætta er á annarrar umferðar áhrifum vegna mik-
illa launahækkana á árinu 2011. Líklegt er því að á næstu misserum
muni vegast á kostnaðarþrýstingur vegna launaskriðs og lækkun hrá-
vöruverðs vegna erfiðra aðstæðna á alþjóðlegum mörkuðum.
Ennfremur sýna rannsóknir á verðákvörðunum íslenskra fyrir-
tækja að verðbólgutregða hafi verið afar mikil hér á landi og því
4. Notast er við svokallaða aðferð meginþátta (e. principal component analysis) sem er
einföld aðferð til að meta sameiginlega undirliggjandi þróun í fjölda hagstærða.
5. Samkvæmt fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2012 er gert ráð fyrir að krónutölugjöld á áfengi,
tóbak og bensín verði hækkuð í byrjun næsta árs og búist er við að það hafi u.þ.b. 0,15
prósentna áhrif á vísitölu neysluverðs (sjá nánar í kafla V).
1. Miðað við verðbólguvæntingar fyrirtækja, heimila og á skuldabréfa-
markaði til eins árs og verðbólguspá Seðlabankans eitt ár fram í tímann.
Heimildir: Capacent Gallup, Seðlabanki Íslands.
%
Mynd VIII-8
Verðbólguvæntingar miðað við
mismunandi mælikvarða
1. ársfj. 2008 - 3. ársfj. 2011
Bil hæsta og lægsta mats
Meðaltal1
Mat á verðbólguvæntingum byggt á aðferð meginþátta
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2008 2009 2010 2011
1. Grunnspá Seðlabankans er byggð á þjóðhagslíkani bankans en
aðrar spár á einföldum tímaraðalíkönum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd VIII-9
Verðbólguspár úr ólíkum líkönum1
Verðbólga án skattaáhrifa 1. ársfj. 2010 - 2. ársfj. 2012
Bil hæstu og lægstu spár
PM 2011/4
2010 2011
0
1
2
3
4
5
6
7
‘12
Mynd VIII-7
Verðbólguvæntingar fyrirtækja og heimila
til eins árs og núverandi verðbólga
1. ársfj. 2003 - 3. ársfj. 2011
%
Verðbólga
Verðbólguvæntingar heimila
Verðbólguvæntingar stærstu fyrirtækja1
1. Mælingar á verðbólguvæntingum fyrirtækja voru framkvæmdar
óreglulega fram að þriðja ársfjórðungi 2006 og því er brúað á milli
mælinga fram að því.
Heimildir: Capacent Gallup, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
‘1120102009200820072006200520042003