Peningamál - 01.11.2011, Blaðsíða 10

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
10
hrávöruverðs vegur þyngra en lækkun álverðs og sjávarafurðaverð
hækkar enn.
Um alla þessa þætti ríkir mikil óvissa. Ekki er útilokað að skulda-
kreppan breiðist út til fleiri ríkja og að heimsbúskapurinn dragist inn
í nýtt samdráttarskeið sem gæti varað í nokkurn tíma. Óróleikinn á
alþjóðlegum fjármálamörkuðum gæti þá aukist enn frekar. Við slíkar
aðstæður er líklegt að áhrifin á innlendan þjóðarbúskap verði meiri en
grunnspáin gerir ráð fyrir. Horfur um útflutning gætu veikst enn frekar.
Innlend fjárfestingaráform sem reiða sig á alþjóðlega fjármögnun
gætu einnig komist í uppnám sem gæti tafið innlenda uppbyggingu
og dregið úr útflutningsgetu þjóðarbúsins til lengri tíma. Viðskiptakjör
gætu rýrnað, sérstaklega ef sjávarafurðaverð gæfi verulega eftir.
Fráviksdæmi 1 hér á eftir sýnir möguleg áhrif slíkrar atburðarásar á
grunnspá bankans.
Hversu virkt er miðlunarferli peningastefnunnar?
Í kjölfar fjármálakreppunnar laskaðist miðlunarferli peningastefnunnar
um fjármálakerfið og raunhagkerfið verulega. Áhættuálag í lántöku-
kostnaði einstaklinga og fyrirtækja hækkaði mikið og aðgengi þeirra
að lánsfjármagni versnaði. Peningalegur slaki sem endurspeglast í
hratt lækkandi og nú neikvæðum skammtímaraunvöxtum skilaði
sér því ekki að fullu til lántaka. Þó má sjá greinileg merki miðlunar
slakans út í raunhagkerfið í gegnum lækkandi innlánsvexti sem hvatt
hefur heimili og fyrirtæki til að færa útgjaldaákvarðanir fram í tímann.
Miðlun peningastefnunnar um gengisfarveginn laskaðist einnig í kjöl-
far gjaldeyriskreppunnar og innleiðingar gjaldeyrishafta. Í grunnspánni
er gert ráð fyrir að miðlunarferlið leiti smám saman í eðlilegt horf,
þótt áhættuálag verði nokkru hærra en það var fyrir fjármálakreppuna
meginhluta spátímans.
Tafir á losun gjaldeyrishafta, endurskipulagningu skulda og hæg-
ari vöxtur útlána gætu hins vegar seinkað því að miðlunarferlið leiti í
eðlilegt horf. Á móti gæti vaxandi notkun óverðtryggðra lánaforma
með breytilegum vöxtum í kjölfar dóma Hæstaréttar um ólögmæti
gengistengingar lána og aukið framboð óverðtryggðra húsnæðislána
styrkt miðlunarferlið umfram það sem grunnspáin gerir ráð fyrir.
Óvissa um framgang ríkisfjármála
Töluvert hefur áunnist við að draga úr halla í ríkisrekstrinum á síðustu
tveimur árum. Miðað við fjárlagafrumvarp fyrir næsta ár er nú stefnt
að því að ná jöfnuði í ríkisrekstri á lengri tíma en í fyrri áætlun sem
Seðlabankinn byggði á í ágústspá sinni. Forsendum fyrir opinberum
fjármálum og framlagi opinberra fjármála til efnahagsumsvifa og
hagstjórnar hefur því verið breytt í takt við frumvarpið í núverandi
grunnspá bankans.
Í ljósi breytinga á markmiði um nafnvöxt útgjalda gætu endanleg
fjárlög falið í sér meiri útgjöld en felast í frumvarpinu eða að verr muni
ganga að ná markmiði frumvarpsins um aðhald í rekstri. Hver endan-
leg afkoma verður og hvaða áhrif hún mun hafa á skuldsetningu hins
opinbera er því háð töluverðri óvissu. Verði slakinn í ríkisfjármálum
meiri en felst í grunnspánni gæti innlend eftirspurn orðið eitthvað
sterkari til skemmri tíma en nú er spáð. Á móti er hætt við að aukinn
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd I-14
Verðbólga - samanburður við PM 2011/3
Breyting frá fyrra ári (%)
PM 2011/4
PM 2011/3
Verðbólgumarkmið
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20142013201220112010200920082007
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd I-15
Verðbólga án skattaáhrifa - samanburður
við PM 2011/3
Breyting frá fyrra ári (%)
PM 2011/4
PM 2011/3
Verðbólgumarkmið
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20142013201220112010200920082007