Skírnir - 01.04.1987, Síða 61

SKÍRNIR
MATTHÍAS OG ÞJÓÐÓLFUR
55
Formaður skólanefndarinnar var sjálfur biskupinn yfir íslandi
og einn auðsælasti maður landsins, Pétur Pétursson. Leiðir það
hugann að þeim ágreiningi sem var löngum með prestinum Matt-
híasi og íslensku þjóðkirkjunni. A síðum Pjóðólfs verður lítið vart
við þennan skoðanamun en það gat varla farið svo að ekki bólaði
þar eitthvað á honum og það jafnvel þó blaðinu yrði alls ekki tíð-
rætt um trúmál. Varla birtust fleiri en þrjár til fjórar greinar í blað-
inu um það efni meðan Matthías stjórnaði því. I þeim skrifum vék
Matthías þó hvergi beinum orðum að því sem honum og þjóðkirkj-
unni bar í millum en þegar honum fannst ómaklega veist að trú-
mönnum þá gat hann ekki orða bundist. Þannig fullyrti hann að
Baudoin hinn franski hefði farið með „hreint og klárt guðsorð".43
En Baudoin var kaþólikki og Islendingum á 19. öld þótti páfamenn
ekki aldeilis draga plóg guðs. Þá varð Matthías einnig til að bera
blak af mormónum þó kenningu þeirra teldi hann hégilju og jafnvei
ósiðsamlegt það í henni er laut að fleirkvæni.44 En afstaða blaðsins
helgaðist af þeirri hjartans sannfæringu ritstjórans að trúarbragða-
frelsi væri hin besta vörn gegn bölvun trúarofstækis annars vegar
og svartnætti guðleysisins hins vegar.
Eitt var það enn sem fór ákaflega í taugarnar á mörgum Pjóðólfs-
lesandanum en það var að ritstjórinn skyldi taka svari dönsku
verslunarinnar. A þessum árum var uppgangur í félagsverslun
landsmanna sem varð vísirinn að kaupfélögunum, en forkólfum
hennar þótti sem dönsku kaupmennirnir stæðu sér fyrir þrifum.
Og það var kannski ekki svo fjarri sanni. Þó að verslun íslendinga
ætti að heita frjáls frá árinu 1855 þá varð penirtgaskortur henni
mikill fjötur um fót en kaupmennirnir sátu á myntinni fastar en
hæna á eggi. Verslunarhættir héldust því svipaðir og verið hafði um
ómunatíð, skipst var á vörum og kaupmaðurinn lánaði út á vænt-
anlegt vöruinnlegg. Raunar lá þessi vöruskipta- og lánsverslun í
landi fram undir miðja 20. öld.
Það má vera orðið ljóst að Þjóðólfurvar ekkert stjórnlaust rekald
undir ritstjórn Matthíasar. I blaðinu birtust til dæmis greinar um
hjúahald og kaupgjald, styrktarsjóði handa vinnustúlkum, kvenna-
skólana nýju og þjóðmenntun, útveg og banka, verslun og þil-
skipaútgerð sunnlendinga, kalkbrennslu í Reykjavík, svo fátt eitt
sé nefnt. Það sem vakti fyrir ritstjóranum var að rumska við þjóð-