Skírnir - 01.04.1987, Blaðsíða 96

90
EMILY L. MEREDITH
SKIRNIR
samkeppni einangraðra einstaklinga og væri þar með í andstöðu
við frumreglu einingarinnar. Af þessari einangrun hlutu að spretta
öryggisleysi og ótti, sem eru undirrót allra auvirðilegra kennda
mannsins, þar á meðal löngunarinnar til að tortíma keppinautum
sem eru jafneinangraðir.8 Að áliti Morris var slíkt þjóðfélag, knúið
áfram af ótta, ekki einu sinni lagskipt samfélag húsbænda og þræla,
heldur ónáttúrlegt og auvirðilegt samband tvenns konar þræla, sem
höfðu hvor um sig látið mikil verðmæti af hendi og ekkert fengið í
staðinn.
Þar að auki þóttist Morris sjá að jafnframt því sem misskipting
auðsins stíaði mönnum sundur stuðluðu framleiðsluhættirnir sjálf-
ir að aukinni sundrung. Honum fannst að hættulegasti þáttur iðn-
væðingarinnar væri sú ómennska aðferð sem hún byggði á-verka-
skiptingin sem tryggði gífurlegt magn af framleiðsluvörum en út-
heimti miklar mannlegar þjáningar; hún krafðist „þess strits sem
skapar þúsundir hluta sem enginn hefur þörf fyrir en eru einungis
notaðir sem gjaldmiðill í kaupmennsku samkeppninnar".9
Morris var auðvitað ekki fyrstur manna til að skynja eyðilegg-
ingarmátt verkaskiptingarinnar. I Kommúnistaávarpinu hafði Karl
Marx lagt á það áherslu að kapítalisminn skildi ekki aðeins einstak-
linga hvern frá öðrum heldur sundraði hann líka einstaklingnum
sjálfum og svipti hann gleðinni af virkri þátttöku í sköp-
unarferlinu:
Fyrir þróun véltækni og verkaskiptingar hefur vinna öreiganna týnt öllu
séreðli og einstaklingsbrag og er því sneydd öllu yndi. Verkamaðurinn er
ekkert annað en viðbót vélarinnar. Það er ekki krafist annars af honum en
einföldustu, tilbreytingarlausustu og fljótlærðustu handtaka.10
Viðbrögð Morris við iðnvæðingunni voru líkt og viðbrögð Karls
Marx annað og meira en mannúðlegar áhyggjur af löngum vinnu-
tíma, nöturlegum verksmiðjum og einhæfum störfum. Morris
lagði einnig á það þunga áherslu að sjálf verkaskiptingin rændi ein-
staklinginn þeirri „einu gleði sem kannski var honum mikilvægust
af öllu meðan hann var verkamabur, gleðinni af daglegum
störfum".11 Sem listhönnuðivarMorrisþaðsérstakurþyrniríaug-
um að maðurinn skyldi gerður þræll vélarinnar og eðlislægt
sköpunarafl hans þvingað inn í vélræn handtök. Vegna reynslu