Skírnir - 01.04.1987, Qupperneq 99

SKÍRNIR ÞJÓÐFÉLAGSÍMYND WILLIAMS MORRIS
93
neinum traustum eða marktækum böndum við fjölskyldu, ríki eða
trúarbrögð.
Þegar menn skynja sögu sína og samfélag svona þröngt lamast
um leið skilningur þeirra á löggjöf og leiðtogum. Þegar litið er á
lögin með augum sérhyggjunnar verða þau einungis tæki til að
vernda eignir manna og standa vörð um það ríkjandi ástand sem
gerir þeim kleift að halda eignaöflun sinni áfram. Lífinu er „ekki
lengur stjórnað af hugmyndum manna um þær skyldur sem þeir
hafa hver gagnvart öðrum og gagnvart ósýnilegum öflum“.19 Lög-
gjöfin er ekki samningur, sem er til vitnis um réttindi og skyldur
borgara í ábyrgu samfélagi, heldur vopn til að beita gegn andstæð-
ingum eða hindrun til að hafa að engu eða fara í kringum þegar hún
er til trafala.
Þannig verður löggjöfin stjórntæki í höndum þeirra sem völdin
hafa í krafti fjármuna sinna fremur en ágætis og stefna að efnahags-
legum og félagslegum yfirráðum fremur en ábyrgri forystu. I fram-
haldi af þessu verður vald í stjórnmálum ekki tæki til að stýra hugs-
andi og vökulum stuðningsmönnum heldur tæki til að stjórna þeim
sem búa yfir verðmætustu vinnuafli og koma í veg fyrir að þeir nái
völdum. Carlyle setti fram þá kenningu að svo gæti farið að iðju-
höldarnir myndu af upplýstum góðvilja sínum finna verkamönn-
um störf sem gætu veitt þeim lífsfyllingu. Morris skynjaði hins
vegar að eftir því sem menn fjarlægðust hver annan meir myndi
þessi einangrun verða til þess að þeir létu fremur stjórnast af sér-
hagsmunum en samfélagsábyrgð.
Morris leit svo á að sundrungin í þjóðfélagi Viktoríutímans væri
orðin svo djúpstæð að það væri borin von að sameina það á nýjan
leik. Hann íhugaði margvíslegar leiðir sem hann gæti sjálfur farið.
Ein af þeim, sem hann raunar valdi um hríð, var að feta í slóð
Forrafaelíta sem flúðu veruleika Viktoríutímans aftur í miðaldir.
Annar kostur var að reyna að bæta sjálfan sig sem einstakling eftir
hefðbundum leiðum kristinnar trúar. En Morris skorti sannfær-
ingu til að velja þessa leið þar eð hann þóttist ófær um að voga sér
að skilja vilja guðdómsins.
Að lokum hafnaði William Morris því að gerlegt væri að betr-
umbæta nokkurt efnishyggjusamfélag með því að breyta einstakl-