Skírnir - 01.04.1987, Qupperneq 135

SKÍRNIR
LITLI MAÐURINN GRAI
129
skemmtilegt kvöld. Reyndu að njóta stundarinnar, drengur
minn. A morgun verðurðu giftur."
Kónginum fannst hann hafa verið fjarska fyndinn og leit til
drottningarinnar en fékk þannig augnaráð til baka að hann
strauk skeggið og horfði upp í loftið eins og hann væri að gá að
flugunum.
Hér lýkur ævintýrinu um prinsinn frá Hólum því að það er
ekkert til frásagnar þegar allt gengur vel og skemmtilega. Við
vitum bara að hann tók við af tengdaföður sínum og varð vold-
ugur konungur. I sögu Skálholts og Hóla stendur nafn hans
með sóma og til þeirra merku heimilda vísum við lesendunum
ef þeir geta fundið þær.
Á bernskuheimili mínu voru til tvær ævintýrabækur á dönsku. Þær hétu
Bornenes bog og voru sérprentun úr blaðinu Familie Journal. Þessi ævintýr
voru víðs vegar að úr heiminum.
Eg var enn á barnsaldri þegar Olafur bróðir minn sá þriðja bindið af
þessu ævintýrasafni. Hann sagði okkur að þar væri sagan af Grámanni í
Garðshorni kölluð franskt ævintýri, en gerðist á Islandi. Sá ljóður var á að
eitt biað vantaði í söguna.
Þegar ég var nokkra daga í Kaupmannahöfn 1977 varð ég mér úti um
ljósrit af sögunni í Konunglega bókasafninu. Hana er að finna í Barnenes
bog, 39. bindi sem út kom 1903 og var kaupbætir (gratis ugeskrift) með
Familie Journal. Sagan heitir þar „Den lille graa mand“.
Nú er það vitað að fræðimenn hafa átt vanda til að líta á okkur sem inn-
flytjendur. Finnist tilsvarandi saga erlendis er hiklaust sagt að okkar saga sé
þaðan komin. Svo nákvæmur og glöggur vísindamaður sem Jón Helgason
prófessor vissi að saga um Gissur í Lækjarbotnum og tröllskessurnar var til
í Noregi og fullyrðir því að hún sé eflaust þaðan komin. Raunar vildi
Benedikt Gröndal Sveinbjarnarson ekki kasta rýrð á íslenskar bókmenntir
þó að hliðstæður fyndust í einhverri munkaskruddu úti í heimi.
Mér virðist það nokkurn veginn ljóst af þessari gerð Grámannssögu að
hún hafi farið um ísland áður en Danir náðu henni sunnan úr Frakklandi.
Utlendur maður þurfti ekki að vera nákunnugur íslandi til að vita að Skál-
holt og Hólar voru höfuðstaðir landsins, en það var fjarlægt íslendingum
að líta á biskupsstólana sem konungsgarð. Og þó að við værum á heims-
enda köldum lágu samt leiðir frá okkur út í hinn stóra heim.
Að öðru leyti skal öðrum látið eftir að draga ályktanir af þessu. En gam-
an væri að vita dálítið meira og því rétt að birta almenningi hina frönsku
gerð sögunnar. Þess vegna hef ég snúið henni á íslensku.
Halldór Kristjánsson
Skírnir - 9