Skírnir - 01.04.1987, Page 156

150
REYNIR AXELSSON
SKIRNIR
Ef bókin væri hins vegar samin samkvæmt frjálslyndari skilningi á samheit-
um, þá væri engin ástæða til að hafa þessi orð ekki með. Orðið rafmagn
mundi t. d. sóma sér vel undir flettiorðunum afl eða orka.
Því má skjóta hér inn að samband fag- og tæknimáls við daglegt mál
verður sífellt flóknara og æ erfiðara verður að aðskilja tækniorð frá „al-
mennum orðaforða“ málsins. Það hlýtur að verða (og ætti að vera orðið)
eitt af meginverkefnum orðabókarhöfunda að bregðast við þessari breyt-
ingu7. Þetta á líka við um höfunda samheitabóka. I Ensk-íslenskri orðabók
Arnar og Örlygs var reynt að gera tækniorðum sæmilega ítarleg skil; hún
er eina dæmið sem ég þekki um almenna íslenzka orðabók þar sem slíkt er
reynt - ég undanskil að sjálfsögðu íðorðasöfn. Einn af meginókostum
Orðabókar Menningarsjóðs er hve meðferð tækniorða er áfátt, og þyrfti að
bæta verulega um í næstu útgáfu. Þörfin fyrir því að algeng tækniorð séu
aðgengileg og auðfinnanleg vex með hverju ári, en kannski hafa ekki allir
orðabókahöfundar ennþá gert sér fulla grein fyrir henni. [í ritdómi um
Sansk-íslenska orðabók í íslensku máli 1983 finnur Svavar Sigmundsson að
því að undir fakultet skuli fakultet n vera skýrt með n hrópmerkt, merkt
stærðfræði, ogsegir: „Þetta finnst mér of sérfræðilegt í bóksem þessari."!]
Um val orða í IS get ég ekki haft mörg orð, því að ég veit ekki af hvaða
reglum það hefur stjórnazt. Lauslegur samanburður á nokkrum stöðum í
bókinni virðist benda til að af 100 flettiorðum í Orðabók Menningarsjóðs
séu um það bil 40 í IS. Á móti koma um það bil 10 orð í IS sem eru ekki
flettiorð í Orðabók Menningarsjóðs. [Mér þótti eðlilegt að miða hér við
aðra útgáfu Orðabókar Menningarsjóðs, þótt vitaskuld hljóti IS að hafa
verið gerð eftir fyrri útgáfunni.] Onnur lausleg talning virðist einnig stað-
festa að orðafjöldi ÍS sé um það bil helmingur af fjölda flettiorða í Orðabók
Menningarsjóðs. Eflaust hafa margir vonað að bókin yrði töluvert stærri.
Hvorki í formála sjóðsstjórnar né í formála ritstjóra er frá því skýrt hvað
réði stærðinni.
Ef tekið væri tillit til orðasambanda yrði samanburðurinn við Orðabók
Menningarsjóðs sennilega óhagstæðari; það vekur athygli strax og ÍS er
flett hve fátæk hún er af þeim, enda kemur fram í tilvitnun hér á undan að
Svavar lagði aðaláherzlu á einyrt samheiti við orðtöku á Orðabók Menn-
ingarsjóðs. Af ummælum hans um að hann hafi fyrst og fremst viljað taka
„virkan orðaforða málsins og hinn almenna orðaforða þess“ í bókina mætti
ætla að hann hafi einkum sleppt sjaldgæfum orðum, en í því er þó enga fasta
reglu að sjá; að minnsta kosti er fjölmörgum afar algengum orðum sleppt
líka. Þó má vera að aðeins hallist á sjaldgæfari orðin.
Nú má gera ráð fyrir að notendur samheitabókar séu frekar á höttunum
eftir tiltölulega sjaldgæfum orðum en algengum; enginn þarf samheitabók
til að koma fyrir sig orðinu maður, en kannski muna ekki allir eftir orðun-
um greppur, rekkur, skati eða ver. Ef þeir skyldu einhverntíma þurfa á
þeim að halda, þá geta þeir fundið þau (og fleiri) í ÍS með því að fletta upp
orðinu maður. Þótt kannski þyki ekki öllum víst að þörf fyrir þessi orð sé