Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.04.1987, Síða 165

Skírnir - 01.04.1987, Síða 165
SKÍRNIR RITDÓMAR 159 reynd er eitt af því, sem hneigt hefur fólk, einkum æskufólk, sem eðlilegt er, að tilteknum átrúnaði, sem nú blasir hvarvetna við, jafnt á gatnamótum sem á síðum blaðanna. Þar á ég við dýrkun á svo- kölluðum „frumleika“ og „lífsskynjun“. Þetta tvennt er nátengt; svo er litið á, að „frumlegir" séu þeir einir, sem kunna að „finna lífið“. (Mennt og máttur, Lærdómsrit Bókmenntafélagsins, bls. 83- 84). Það þótti semsagt „æskilegra" að fornritin væru skáldskapur heldur en söguleg geymd, og innan tíðar höfðu menn það fyrir satt að svo væri. En nú bendir flest til þess að Þorvaldur Thoroddsen hafi einmitt haft rétt fyrir sér, og að Eldgjá hafi spúið gríðarlegu hrauni kringum 930. Þorvaldur Thoroddsen lagði grundvöll að íslenzkri eldfjallafræði með riti sínuDz'e Geschichte der islándischen Vulkane (Kaupmannahöfn 1925), og byggði þar á öllum tiltækum rituðum heimildum, Islendingasögum, annálum, bókum erlendra ferðamanna og síðari tíma lýsingum. Er sú bók ennþá fyllzta rit sem til er um íslenzka eldfjallasögu, þótt að sjálfsögðu sé hún úrelt að sumu leyti núorðið. Aðra stoð íslenzkrar eldfjallafræði og -sögu reisti Sigurður Þórarinsson með rannsóknum sínum á öskulögum, og kann sú alþjóðlega fræðigrein, sem hann kallaði tefrókrónólógíu, að vera eina fræðigreinin sem upphaf sitt á hér á landi. Með hjálp gjóskulagafræðinnar tókst Sigurði að bæta mjög við þær slitróttu heimildir, sem bækurnar eru, en eins og Þorvaldur Thor- oddsen segir í inngangi að Eldfjallasögu sinni, fjalla hinar fornu íslendinga- sögur afar lítið um náttúrufyrirbæri nema slíkt þjóni þeim tilgangi að vera á einhvern hátt rammi eða sögusvið atburða í samskiptum manna. Og jafn- framt hefur gossaga ýmissa eldfjalla, einkum Heklu, verið rakin meira en 6000 ár aftur í tímann með hjálp gjóskulagafræðinnar. Þriðji þáttur íslenzkrar eldfjallafræði eru svo nútíma rannsóknir á virk- um eldstöðvum, en þær má segja að hefjist af fullum krafti með Heklugos- inu 1947. Að mörgu leyti hafa samt Kröflueldar verið lærdómsríkastir, enda vöruðu þeir lengi og voru ákaft rannsakaðir af fræðimönnum margra sérgreina jarðfræðinnar. Jafnframt hefur „nýja jarðfræðin“ svonefnda, flekakenningin (1968) ogkenningin um heita reiti (1970), aukið mjögskiln- ing vorn á íslenzkum eldstöðvum, auk þess sem viðamiklar almennar jarð- fræðirannsóknir síðustu áratuga hafa varpað nýju ljósi á ýmsa þætti eld- fjallafræðinnar. Var því óumdeilanlega komið tilefni til að skrifa nýtt yfir- litsrit um eldfjallafræði og jarðeldasögu Islands. Sigurður Þórarinsson stefndi að því að „endurskrifa Þorvald“, enda stóð það honum næst. Hann hafði lagt mest allra vísindamanna til íslenzkrar eldfjallafræði. Eftir Sigurð liggja grundvallarrit um gos og gossögu Heklu, Surtseyjar, Kötlu, Gríms- vatna og Oræfajökuls, og honum var létt að skrifa um fræðileg efni þannig að allir gætu haft af bæði gagn og gaman. En illu heilli entist Sigurði ekki aldur til að hefja þetta verk. Nú hefur Ari Trausti Guðmundsson, hinn
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212
Síða 213
Síða 214
Síða 215
Síða 216

x

Skírnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.