Skírnir - 01.04.1987, Page 189

SKÍRNIR
RITDÓMAR
183
Þess vegna verðið þið að fyrirgefa mér ef ég byrja allt í einu að
hósta og hnerra í þessum kafla.
Ég veit að það er dónaskapur að hósta framan í fólk því þið sem
þetta lesið gætuð jafnvel smitast og borið kvefpestir í önnur hús. (88)
Vissulega má hafa gaman af svona skopi - í krakkasögum sem maður
nýtur meðal annars vegna þess að þær eru skrifaðar fyrir krakka án þess að
ég vilji fara nánar út í þá skilgreiningu. En í sögum Einars hlýtur að mega
æskja þess að hið naíva sjónarhorn beinist á markvissari hátt gegn þeirri
veröld „alvörunnar“ sem í sögu ríkir. Fantasíuna má ekki sækja gagnrýni-
laust í einhvern bernskuglaðan prakkaraskap, en það hneigist Einar til að
gera, ekkert síður í Eftirmálanum en í fyrri bókum og að því leyti má segja
að áðurgreint sjónarhorn þeirra bóka sé þrátt fyrir allt enn við lýði. Sem
dæmi má nefna söguna af tossunum sem binda landafræðikennarann og
læsa hann inni í kústaskáp „og sést skömmu síðar hvar tossarnir yfirgefa
dimma en hvíta skólabygginguna á slíkum harðahlaupum að halda mætti
að þar færi heilt hrossastóð“(201). I kaflanum af kulvísi Herberts skóla-
stjóra segir af guðfræðimenntun sóknarbarnanna sem hafa jafnvel „risið
upp og sjúgandi uppí nefið spurt skólapresta á vegum hins opinbera þannig
spjörunum úr að næstum því naktir hafa þeir mátt hrökklast framhjá Frí-
manni húsverði... “ (185). Þó tekur fyrst steininn úr í lok þessa kafla, þegar
okkur er greint frá kulvísi skólastjórans og ræðumennsku, sem líklega á að
heita andstæða þeirrar frásagnargleði er söðlasmiðurinn stendur fyrir. Ég
læt hér fylgja niðurlag kaflans þar sem segir að í ræðukeppni
. . . hafi Herbert verið búinn að tala stanslaust í meira en fimm
klukkutíma og það utandyra í ausandi regni og að aðeins hann og
dómnefndarmenn í lopapeysum og regngöllum hafi staðið uppi
þegar slíkan hnerra setti að honum að orðin hættu að streyma út úr
munninum en gusuðust þess í stað svo kröftuglega út í gegnum nef
hans, út um nasirnar, að ekki bara öll vinnublöð dómnefndarinnar
fuku veg allrar veraldar heldur sýndist dómnefndarmönnum ekki
betur en Herbert væri kominn með yfirvaraskegg. (187-188)
Ég tek að sjálfsögðu þá áhættu að einhver sakni kímnigáfu hjá mér, en
þetta finnst mér ekki aðeins laust við húmor, heldur beinlínis einkennast af
vaðli eins og þeim sem Herbert skólastjóri á að vera fulltrúi fyrir. Nú vill
kannski einhver meina að þetta sé einmitt ætlan höfundar en því er til að
svara að frásögnin verður að vera áhugavekjandi á einhvern hátt; þegar
bæði skortir á að persónulýsing og söguefni séu aðkallandi og að unnið sé
úr tungumálinu á spennandi hátt, þá á textinn ekki mikla innistæðu eftir hjá
lesanda.
Sá máttvana húmor sem ég er að kvarta yfir er þó viðeigandi í einum
skilningi og getur þannig orðið athyglisverður í sjálfum sér. Ég hef í huga