Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Blaðsíða 99

Trúarlíf Islendinga
að guð hefur eiginleika góðra og göfugra manna. Nærvera guðs er skynjuð í
hinu góða og örugga. Einnig getur hún leyst upp í óræða, sjálfhverfa til-
finningu (guð sem hið góða í manninum).
Við þennan óræða guð, í náttúrunni og manninum í senn, vilja menn hafa
bænasamband, sérstaklega þegar eitthvað bjátar á. Fáir leita til kirkjunnar í
þeim dlgangi að öðlast hlutdeild í opinberun guðs og dl að miða líf sitt við
boðskap hans. Guð Biblíunnar setur ákveðin boð og bönn og leggur mönnum
skyldur á herðar sem skilja verður og skilgreina í ljósi krisdnnar kenningar eins
og hún kemur fram í guðfræði og starfi kirkjunnar. Einkatrúin hafnar þessum
forsendum en þar með er ekki sagt að ekki ged verið um persónulegt samband
við guð að ræða hjá þeim sem nálgast hann á eigin forsendum. Guðssamband,
byggt á síðarnefndum hugmyndum, getur einnig þýtt að hinn trúaði finni dl
ábyrgðar og skyldu vegna trúar sinnar. Það má einnig gera ráð fyrir að
guðmiðlægar bænir komi fram bæði hjá þeim sem játa kristna trú og þeim sem
eru trúaðir á sinn eigin persónulega hátt. Að sjálfsögðu er oft á tíðum erfitt að
greina „hrein“ afbrigði af þessum bænum; einkenni hvorrar um sig má finna
hjá flestum.
Norski presturinn og sálgreinandinn Ralph Ditleif Kolnes skilgreinir mann-
gerðar hugmyndir um guð út frá boðun kirkjunnar um opinberun guðs sem
ranghugmyndir um guð (vrengebilder) í bók sinni Abenbaring og opplevelse
(1978). Hann segir að út frá sjónarmiði trúarlífssálarfræðinnar sýni allar
tílraunir manna að segja eitthvað um það hvað guð sé, að þar sé ekki um að
ræða neitt annað en sjálfsmynd einstaklingsins og þörf hans fýrir öryggi.7 Sam-
kvæmt skoðun hans er hér um að ræða vanþroskaðar hugmyndir sem eru
hindrun í vegi fýrir móttöku þess guðs sem kirkjan boðar og felst í sakrament-
unum. Kenningar Feuerbachs og Freuds um að maðurinn hafi skapað guð í
sinni mynd verður höfundinum að haldgóðu tæki í viðleitni hans dl að afhjúpa
þessar ranghugmyndir. Gagnrýni þeirra á trúarbrögð tekur hann gilda að svo
miklu leyti sem hún á við vanþroskað trúarlíf og ranghugmyndir um guð en
ekki þann guð sem kirkjan boðar og felst í sakramentum hennar. Hann setur
jafnaðarmerki milli þess sem hér hefur verið nefnt einkatrú og þess er hann
kallar trú á guð „pá egnepremisser“. Hann kallar þess konar trú „psevdoreligion",
þ.e.a.s. ekki raunverulega guðstrú, og hann bætir við:
Það er einkenni á því sem við höfum kallað grautartrú (psevdoreligion) að hún miðar
ávallt að því að slá vörð um sínar eigin guðshugmyndir og rétdæta þær. Reynt er að
samþætta boðun Orðsins innri sálrænum þörfum á þann hátt að það ógni ekki eigin
guðshugmynd og guösupplifun.8
Samkvæmt guðfræði Kolnes brýtur hinn opinberaði guð og heilagur andi sér
7 Ralph Ditlef Kolnes: Apenbaring og opplevelse. Religionspsykologien som utfordringfor teologien,
Oslo 1978, bls. 202.
8 Sama rit, bls. 209.
97