Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Blaðsíða 229

Trúarlíf íslendinga
íslendingar eru bænrækin þjóð (28% biðja „Faðir vor“ daglega) og biðja
einkum þegar þeir eða nánir aðstandendur þeirra eiga við vandamál og erfið-
leika að stríða. 64% biðja helst þegar um erfiðleika er að ræða en aðeins 21%
til að biðja um náð guðs og fyrirgefningu. Það kemur ffam að fólk þarf alls ekki
að vera kirkjulega sinnað eðajáta kristna trú á guð til að biðja bænir. Jafnvel
10% þeirra sem telja sig vera trúlausa eða efahyggjufólk biðja þrátt fyrir það
daglega til guðs og hið sama gera 28% þeirra sem trúa á sinn eigin persónulega
hátt.
Guðshugmyndir og bænalíf bendir til þess að trúarlíf margra einkennist af
því sem kalla mætti yfirborðslegt trúarlíf (extrinsic) sem ber þess oft merki að
hugmyndir um guð eru óljósar, tilfinningalegar og manngerðar (affective
anthropomorphism). Yfirborðslegt trúarlíf tekur fyrst og fremst mið af ham-
ingju og vellíðan. Hvorki sjálft trúarlífið né guðssambandið markar djúp spor
í persónuleika eða lífsviðhorf einstaklingsins. Hann leitar þá fyrst á náðir guðs
þegar erfiðleikar steðja að og önnur ráð duga ekki. Helmingi færri biðja til að
þakka guði en um hjálp í erfiðleikum. Sá hópur sem biður guðmiðlægar bænir
(um náð og fyrirgefningu og þakkarbænir) einkennist á hinn bóginn af dýpra
og yfirvegaðra trúarlífi. Þessi hópur metur sakramenti kirkjunnar meira en
aðrir. Yfirborðslegt trúarlíf er ekki aðeins að finna meðal þeirra sem falla í
þann flokk sem hér er nefndur einkatrú heldur einnig hjá þeim sem segjast
játa kristna trú.
Þó svo að fólk væntí ýmislegs góðs frá þjóðkirkjunni, telji sig eiga samleið
með henni og líti á hana sem jákvætt afl í þjóðfélaginu, höfðar guðsþjónustan
lítt tíl þess. Aðeins um 10% þessarar trúuðu þjóðar, þ.e. á aldrinum 18-75 ára,
fer einu sinni eða oftar í mánuði tíl að vera við almenna guðsþjónustu. Er það
lág tala jafnvel miðað við hin Norðurlöndin þar sem kirkjusókn þykir dræm. í
ljósi þessa ber að skoða svör sem fengust við spurningu um starfshætti
kirkjunnar. U.þ.b. einn af hverjum þremur vill að þjóðkirkjan taki upp nýja
stafshætti. Langflestir eiga hér við guðsþjónustuna og vilja að hún verði gerð
líflegri og léttari; einnig að það sem þar fer fram höfði meira til fólksins og þess
daglega lífs.
I athugasemdum um starfshætti kirkjunnar kemur í ljós að fólk vill að
kirkjan sinni börnum og unglingum meira, einnig að fjölmiðlar hafi á boð-
stólum meira kristílegt efni, helst við hæfi barna. Þessar athugasemdir koma
jafnt fram hjá þeim sem sækja kirkju oft og þeim sem sjaldan eða aldrei þangað
fara til að vera við almenna guðsþjónustu. Mikill meiri hluti telur sjálfsagt að
kirkjan styðji friðar- og afvopnunarviðleitni en minni hlutí vill að kirkjan blandi
sér í þjóðmál; og þeir sem eru sammála því að prestar tali um stjórnmál af stóli
eru færri en hinir sem telja það ekki við hæfi. 8% svarenda er sammála þeirri
hugmynd að stofnaður verði sérstakur kristílegur syórnmálaflokkur.
Samkennd með þjóðkirkjunni og traust á henni sem stofnun fer ekki eftir
áhuga fólks á stjórnmálum en fremur eftir því hvort það telur sig til vinstri eða
hægri í pólitískum efnum. Væntingar til kirkjunnar sem virks afls í
227