Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Blaðsíða 216

Studia theologica islandica
Þá er að athuga afstöðu þeirra, sem kusu hina ólíku flokka, til sambands ríkis
og kirkju. Hér voru þeir aðeins teknir með sem afstöðu tóku til þriggja ákveð-
inna valmöguleika.
Tafla VIII, 12 Afstaða til sambands ríkLs og kirkju eftir því hvaða flokkur var
kosinn:
Alþbl. Alþfl. B.jafn Framsfl. Kvl. Sjfl.
n= 47 33 15 50 14 117
Efla kirkju 25 21 33 24 29 33
Óbreytt 49 73 40 70 43 59
Minnka/slíta 26 6 27 6 29 8
100 100 100 100 101 100
Umhugsun margra þeirra sem kusu Bandalagjafnaðarmanna 1983 um aðild
sína að þjóðkirkjunni virðist hafa verið í þá átt að tiltölulega margir vildu
endurskoða samband hennar við ríkið með það fyrir augum að efla hana. I
þeim hópi eru þó einnig tiltölulega margir sem vildu slíta þessu sambandi.
Athyglisvert er að þeir sem kusu Alþýðuflokkinn vilja helst óbreytt ástand. I
upphafi var það á stefnuskrá Alþýðuflokksins að trúmál væru einkamál og sú
skoðun var fyrrum algeng meðal sósíaldemókrata að samband ríkis og kirkju
væri andstætt þeirri stefnu.
Meðal kjósenda Alþýðuflokks og Sjálfstæðisflokks eru hlutfallslega flestir
sem eiga mikla samleið með þjóðkirkjunni. Af þeim sem kjósa Framsóknar-
flokk eru þeir einnig mjög fáir sem skortir samkennd með þjóðkirkjunni.
Athyglisvert er að fjöldi þeirra sem er fjarlægur þjóðkirkjunni er hlutfallslega
sá sami meðal kjósenda Sjálfstæðisflokks og Alþýðubandalags. I heild er mynd
af sambandinu milli stjórnmála og afstöðu til kirkjunnar því ekki einhlít þótt
margt bendi til þess að þjóðkirkjan eigi hlutfallslega fleiri stuðningsmenn
meðal hægri sinnaðs fólks og í miðju en á vinstri vængnum.
Athyglisvert er um s tj ó rn m ál avi ö h o rf og afstöðu til þess að ríkið launi presta,
sem eru aðalforrétdndi þjóðkirkjunnar og helsti stuðningur ríkisins við hana,
að miklu minna samband er þar á milli en á milli stjórnmálaviðhorfs og
sambandsins milli ríkis og kirkju. I fyrra tilvikinu er það ekki marktækt, 68%
þeirra sem lengst eru til vinstri eru alveg sammála því að ríkið launi presta og
73% lengst til hægri.
Staða prestsins í íslensku samfélagi er menningarsögulega mjög sterk og
hafði það án efa sín áhrif kringum seinustu aldamót þegar mest var rætt um
aðskilnað ríkis og kirkju. Það kom einnig í ljós í sjálfstæðisbaráttunni að prestar
úti um land, sem voru í náinni snerdngu við bændur, voru burðarásar í þeim
þjóðlegu félagshreyfingum sem voru undanfari nútíma þjóðfélags. E.t.v. benda
þessar tölur um afstöðu tíl presta sem launaðra starfsmanna ríkisins tíl þess að
þessar sögulegu og félagslegu forsendur hafi áhrif á viðhorf fólks til þeirra enn
í dag. Hér kemur einnig til greina hinn almenni stuðningur við sérstöðu
íslensku þjóðkirkjunnar.
214
j