Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Blaðsíða 182

Studia theologica islandica
Evrópulöndum. Afstaðan tíl boðorðanna rennir frekari stoðum undir þá niður-
stöðu og kemur það hvað best í ljós þegar litið er á þau boðorð sem kveða á
um skyldur við guð. 53% Islendinga telja 1. boðorðið í fullu gildi en 40%
annarra Norðurlandaþjóða í heild og 48% Evrópuþjóða, sem tóku þátt í
könnuninni. 56% Islendinga vilja virða 2. boðorðið en 35% Norðurlandaþjóða
og 46% Evrópuþjóða.
Hér verður látið staðar numið um trú og siðferði almennt. Vegna lengdar
spurningalistans í þessari könnun gafst takmarkað svigrúm til að kanna
siðferðismál sérstaklega. Þær spurningar sem einkum komu tíl álita fjalla um
fóstureyðingar, kynmök ógifts fólks, kynmök utan hjónabands (framhjáhald)
og hvort trú manna gefi þeim svör við siðferðilegum vandamálum daglegs lífs.
Ahersla verður lögð á að kanna svör við þessum spurningum í ljósi trúarvið-
horfa en einnig hugað að öðrum almennum þáttum svo sem aldri og kyni og
öðrum breytum.
Aður en þetta efni verður tekið til umræðu er þó ekki úr vegi að víkja að
nokkrum niðurstöðum úr könnun Hagvangs. Þar var beinlínis spurt um þá
algildis- og afstæðishyggju sem um hefur verið rætt hér að framan. Spurningin
var svohljóðandi: „Hér eru tvær fullyrðingar, sem stundum eru settar fram
þegar rætt er um gott og illt. Hvor þeirra kemst næst því að lýsa þinni skoðun?“
a) Það eru til algerlega einhlítar skilgreiningar á, hvað sé gott ogillt. Þœreiga cetíð
við, gilda Jyrir alla án tillits til aðstœðna.
h) Það er aldrei hcegt að skilgreina nákvœmlega, hvað ségott og illt. Það er algjörlega
háð áðstœðum hverju sinni, hvað sé gott og hvað sé illt.
Svörin voru eins og meðfylgjandi tafla sýnir. Bandaríki N.-Ameríku hafa hér
bæst í hóp Evrópuþjóða.
TaflaVII,2 Afstaða til góðs og ills:
ísland Svíþjóð Danm. Finnl. Nor. N-Evr. S-Evr. Bandar.
a) einhlít 10 21 10 26 31 26 26 34
b) afstæð 85 72 75 63 61 59 61 59
(Heimild: Hagvangur 1984)
Af þessum tölum mætti ætla að íslendingar séu meiri afstæðishyggjumenn en
aðrar Evrópuþjóðir og Bandaríkjamenn. Kemur það reyndar heim og saman
við það sem áður var minnst á um tengsl milli trúar á persónulegan guð og af-
stæðishyggju í siðferðismálum. Samkvæmt könnun Hagvangs voru það
einungis 18% Islendinga sem kváðust trúa á „persónulegan guð“ þótt rétt
innan við 80% segðust trúa á tilvist guðs. Fyrr hefur verið rætt um þessa niður-
stöðu og reyndar gefið í skyn að hugsanlegt sé að fólk hafi misskilið orðalagið
„persónulegur guð“.
Hér skal varað við að draga eindregnar ályktanir um afstæðishyggjuna af
180