Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Blaðsíða 21

Sérkenni kristindómsins
telja að uppruna þessa heitis sé að leita í Daníelsbók 7,13, þar sem talað er
um mannssoninn, sem kemur í skýjum himinsins. Hefur það verið sett í
samband við austræna trú um að „frummaðurinn” muni koma aftur í
mannssonarlíki á hinum síðustu dögum og innleiða sæluástand eins og
verið hafi í upphafi (Weinel: Theologie, bls. 30). Er þá litið á orðið
mannssonur sem tegundarheiti, er tákni manninn eins og hann er í
frumeðli sínu, guðum líkur. í svipaða átt gengur sú skýring, að orðið
tákni sama sem maður yfirleitt: mannsbarn. Byggist sú skýring á
arameiskri málvenju, þar sem algengt er að mynda tegundarheiti á þann
hátt. En ógerlegt reynist að samræma þann skilning orðsins við notkun
orðsins í munni Jesú. Auk þess hefur hinn merki enski biblíuþýðandi
Moffatt bent á, að sé mannssonarummælunum snúið á arameisku, þá verði
orðið sem tegundarheiti oft óeðlilegt, og engin meining verði fengin út úr
því önnur en sú, að það tákni hinn fyrirheitna Messías Gyðingaþjóðar-
innar (Moffatt, bls. 155).
Er þá komið að þeirri merkingu orðsins, sem flestum mun koma saman
um, að það hafi haft í munni Jesú. Margt bendir til þess. Þegar í Damels-
bók er það af mörgum talið tákna Messías enda þótt sumir telji það þar
eiga við Gyðingaþjóðina. Enn augljósari er Messíasarmerkingin í 1.
Enoksbók og 4. Esrabók, þar sem orðið er einnig notað. Jesús hefur tekið
heitið úr hinum þekktu ummælum í Daníelsbók. Hann hefur tekið það
sem Messíasarheiti, til að tákna með því, hver hann væri. Enn hafa menn
bent á þessu til andmæla: að Jesús hafi ekki getað notað heitið um sig í
þeirri merkingu, fyrr en eftir að hann lét í ljós fyrir lærisveinum sínum,
hver hann væri (Mk. 8,27nn). Annars væri spurning hans til
lærisveinanna óskiljanleg. En á móti því hefur aftur verið bent á hitt, að
sé gengið út frá Markúsarguðspjalli sem frumheimild þá leysist
vandamálið með því, að orðið hafi slæðst inn í meðferð guðspjallsritarans
á þeim tveim stöðum, þar sem það kemur fyrir framar í guðspjallinu, en
hafi þar ekki verið notað af Jesú, eða frásögurnar hafi færst til, eins og
ganga má út frá að verið hafi í hinum guðspjöllunum, sem ekki gæta
réttrar tímaraðar í frásögn sinni (Weinel, Theologie, bls. 198, S.P.S. bls.
213). Mackingtosh bendir á, að orðið sé oftast notað undir lok guð-
spjallanna, og setur það ennfremur í samband við hugboð Jesú um
nálægan dauða sinn (J.Chr. bls. 21). Og víst er það, að þar sem Jesús
segir fyrir nálægan dauða sinn, þar notar hann alltaf orðið mannssonur
(Mk. 8,31, 9,31, 10,33.45). Við hina gömlu hugmynd Daníelsbókar um
hinn komandi mannsson bætir hann hugmyndinni um hinn líðandi
mannsson, með hliðsjón af Jesaja 53, um hinn líðandi þjón Jahve, og um
hinn starfandi mannsson. Orðið fær þannig nýja og aukna merkingu í
munni Jesú.
b) Guðssonur
Annað heiti, sem vér finnum í guðspjöllunum og Jesús notaði um sjálfan
sig, er sonurinn eða sonur Guðs. Aðeins á tveim stöðum notar Jesús orðið
beint um sjálfan sig: Markúsarguðspjall 13,32 og hliðst. og Matteusar-
L
19