Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Blaðsíða 34

Bjöm Magnússon
4. Kristur í kenningu mótmælenda
Ekki er hægt að segja, að um auðugan garð sé að gresja um endurnýjaðan
skilning á Kristi, þegar kemur til siðaskiptamannanna eða rétttrúnaðarins.
Lúther er þar að vísu frumlegastur, sérstaklega í því, að hann bendir á,
að ekki tjái neitt heilabrot um guðlegt og mannlegt eðli Krists, heldur sé
það verk Krists, sem máli skiptir. Þess vegna er það hinn sögulegi
Kristur, sem framkvæmt hefur hjálpræðisverk Guðs, sem hann telur
skipta máli. „Að hann er að eðli til maður og Guð, það hefur hann fyrir
sig, en að hann hefur látið verk sitt snúast um það og úthellt elsku sinni
sem frelsari minn og endurlausnari, það er orðið mér til huggunar og
heilla, það varðar mig vegna þess, að hann vill leysa fólk sitt frá syndum
þess.” Þrátt fyrir þetta heldur Lúther þó fyllilega hinum gömlu
hugmyndum kirkjunnar, þar sem honum þykir máli skipta að taka þær
fram. Guð og endurlausnari renna saman í eitt í endurlausnarverkinu.
Hann finnur enga ástæðu til að umskapa kristfræði fornkirkjunnar. Þetta
sést glöggt á því eina atriði, sem er nýtt í kristfræði Lúthers: kenningunni
um allsstaðarnálægð líkama Krists í sakramentinu, sem hann setti fram í
deilum sínum um altarissakramentið. Hún er alveg í anda hinnar
kirkjulegu kristfræði.
Alveg hið sama er að segja um kristfræði Augsborgarjátningarinnar (3.
grein).
í kenningu Calvins er ekki heldur að finna neina frumlega kristsmynd.
Hann heldur fram einstrengingslegri tvíeðliskenningu, þannig að tilvera
Logosar er alveg óbundin hinu mannlega eðli.
Hinn lútherski réttrúnaður hefur alveg horfið frá skoðun Lúthers um
fánýti allra kristfræðilegra heilabrota, og byggir upp nýja „kenósiskenn-
ingu” í framhaldi af Kalkedonkristfræðinni. Til grundvallar eru lögð
orðin í Filippíbréfinu 2,7, en skýrð með því, að bæði eðlin, hið guðlega
og hið mannlega, geti samlagast hvort öðru (sbr. Kól. 2,9) (Communi-
catio idiomatum). I ýtrustu mynd sinni heldur sú skoðun því fram, að
Kristur, hin guðlega vera, sem gerst hafi maður, hafi verið sér með-
vitandi um guðdóm sinn og fortilveru.
Af þessu stutta yfirliti sést, að enn eru hugmyndir manna um Krist
bundnar í þau form ófrjórra heilabrota, sem þær steingerðust í á fyrstu
öldunum eftir dauða Krists. Það er því engin furða, að með upplýsingar-
stefnu þeirri, sem hófst á seinni hluta 18. aldar, tæki þessum kenningum
að hnigna, þar sem frjáls hugsun fékk að koma nærri því að gagnrýna
sannindi trúarinnar. Því að enda þótt nokkrir sértrúarflokkar gerðu
tilraun til að móta nýja kristsmynd eftir frásögum Nýja testamentisins,
(Socinianar, Armininga) þá urðu það ekki þeir, heldur hin almenna
upplýsingarstefna, sem veldur henni falli meðal margra hugsandi manna.
Hún leit fyrst og fremst á Krist sem mann, siðgæðisfrömuð og kærleiks-
boðbera. Hin gamla hugarsmíð fornkirkjunnar hafði ekki lengur við þau
rök að styðjast, sem skópu hana í upphafi. Hún féll af sjálfu sér, þegar sá
hugarheimur var fallinn, sem hélt henni uppi.

32