Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Blaðsíða 22

Bjöm Magnússon
guðspjall 11,27 og hliðst. en auk þess er það í líkingaummælum, sem
skilin eru svo, að þau eigi við hann sjálfan (Mk. 12,6. og hliðst. og Mt.
22,2), og auk þess koma til greina nokkrar frásögur, þar sem orðið er
notað um hann: skímarsagan, freistingarsagan, sagan um ummyndunina á
fjallinu og frásagan um yfirheyrsluna fyrir æðsta prestinum. Af öllu
þessu er ljóst, að Jesús taldi sig vera son Guðs, í einhverri merkingu.
Orðið má annars finna bæði í Gamla testamentinu, þar sem það hefur
þrenns konar merkingu: engill (Gen. 6,2,), ísraelsþjóðin (Hós. 11,1), og
útvalinn einstaklingur þjóðarinnar, svo sem konungur, dómari (Sálm.
2,7), og auk þess mátti finna það í ritum annarra þjóða, þar sem það
táknaði oft sama sem hálfguð, hetja (hero). Af þessum eldri merkingum
orðsins kemst sú eflaust næst skilningi Jesú, að það merki konung
ísraelsþjóðarinnar, útvalinn af Guði. Það yrði þá Messíarheiti í munni
Jesú. Þó er dregið í efa, að sú merking sé hin upprunalega hjá Jesú,
heldur sé það fyrst og fremst sonarvitundin, sem eigi dýpstar rætur í
sjálfsvitund hans (Moffatt, bls. 111 og 132) „Engar hliðstæður úr
heiðnum skoðunum koma að minnsta gagni til að skýra þetta. Skilningur
Hellena, til dæmis, á faðerni Guðs, er ekki runninn af siðferðilegum,
heldur af heimspekilegum rótum. Ekki er heldur hægt að finna neina
hliðstæðu í trúarsögu Gamla testamentisins. Hin ótjáanlega meðvitund
Jesú um sonarlega einingu við hinn eilífa er nýtt fyrirbrigði í heiminum”
(Mack. J.Chr. bls. 26).
Þetta kemur ljósast fram ef skírnarfrásagan er athuguð. Þar virðist
Jesús fyrst hafa orðið fyllilega meðvitandi um einstæða köllun sína. „Þú
ert sonur minn, á þér hef ég velþóknun,” er yfirlýsingin, sem honum
vitrast þá. Honum verður ljóst, að hann er sérstaklega útvalinn af Guði,
og að hann stendur í alveg sérstaklega nánu sambandi við hann. Hvort
honum hefur þá þegar orðið ljós Messíasarköllun sín, og hvort honum
hefur fyrst við þetta tækifæri birst hið sérstaka samband hans við
himneska föðurinn, er erfitt að fullyrða um. Það eitt virðist mega vita
með fullri vissu, að fyrr en það gerir hann ekki tilkall til að vera Messías
og að upp frá því er hann sannfærður um einstætt samband sitt við
föðurinn. Að hann hafi grunað um það samband fyrr, gæti sagan um hann
tólf ára í musterinu bent á, ef henni má treysta, og að Messíasarvitundin
hafi vaknað þegar eftir skímina virðist freistingarsagan ótvírætt benda til
(3. freistingin, Mt. 4,8n).
Aðalatriðið í guðssonarvitund Jesú er þó ekki það að hann væri
Messías, heldur hið einstæða samband hans við himneska föðurinn, sem
táknað er með sonarheitinu. Hann var sjálfur hinn fullkomni guðssonur
(sbr. Mt. 5,45.48). „Þegar á allt er litið er ekki messíasarhugmyndin
aðalatriðið, heldur aðeins það, hvort Jesús hafði vitund um guðlega
sendingu sína til að koma á sæluástandi guðssamfélagsins. Að hann hafi
haft þessa sjálfsvitund verður ekki dregið í efa” (Wendt, bls. 276). „Hann
veit, að hann þekkir föðurinn, á að flytja öllum þá þekkingu og að með
því er hann að vinna verk Guðs ” (Harnack, Krd. bls. 99).
20