Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Blaðsíða 121

Sérkenni kristindómsins
textafræðingum lagður til grundvallar texti Lúkasar, sem hinn uppruna-
legasti, og hafa þeir komist að þeirri niðurstöðu, að öruggur texti væri
aðeins þetta (sbr. Lk. 22,15-20): „Og hann sagði við þá: Hjartanlega hef
ég þráð að neyta þessarar páskamáltíðar með yður áður en ég líð, því að
ég segi yður: Ég mun ekki neyta hennar, uns fullkomnast í guðsríki (Og
hann tók bikar, gjörði þakkir og mælti: Takið þetta og skiptið því á meðal
yðar,) því ég segi yður, að ég mun ekki upp frá þessu drekka af ávöxtum
vínviðarins, uns guðsríki kemur (Og hann tók brauð, gjörði þakkir, braut
það og gaf þeim og sagði: Þetta er líkami minn.). Greinarnar sem eru
innan sviga eru þó ekki taldar fyllilega viss texti af sumum (RGG. 1.7-8,
Schriften d.N.tm. I. bls. 494n). En jafnvel þótt gengið sé út frá Markúsar-
textanum, eins og Weinel gerir, þá felst þó ekki í honum neitt sakramentí.
„Gildi þess alls er ekki fólgin í máltíðinni, þeir sátu við kvöldverð, sem
sennilega hefur verið páskamáltíðin, heldur í orðunum — og í þeim
myndum, sem stigu upp í huga Jesú, þegar hann sá brotið brauðið og
fljótandi vínið. Þær stíga upp í huga hans, sjálfkrafa og óviljandi, myndir
hins hrjáða líkama hans og fljótandi blóðsins” (ibid. bls. 173).
En það var engin furða, þótt svo færi sem fór. Sá heimur sem
kristindómurinn fæddist inn í, var fullur af sakramentum og mýsteríum.
Skírnin var til í ýmsum myndum bæði innan Gyðingalands (skírn
Jóhannesar o.fl.) og utan, og virðist í fyrstu tíð hafa verið tengd við
upptöku nýrra meðlima í söfnuðinn. En kvöldmáltíðin hafði hliðstæður í
hinum margháttuðu mýsteríum, þar sem menn reyndu, fyrir tilstyrk
ýmissa ytri tákna og efna, að komast í náið samband við guðdóminn. Er
talið að aldrei hafi kristindómurinn átt við erfiðari keppinauta að etja en
launhelgarnar og hina gnóstisku mýstík og hefur hann orðið að kaupa
sigur sinn því dýra verði, að tileinka sér mikið af innihaldi þessara stefna.
Og í sakramentunum hefur verið opnust leiðin til að samlaga sig kröftum
tímans, sem heimtaði mýstískar helgiathafnir.
Að vísu hefur hér ekki verið látið viljandi undan, og sennilega í fæstum
tilfellum vitandi. En áhrifin komu þó, ómótstæðilega þrengdu þau sér inn.
Það sést þegar á kenningu Páls um skírnina, þar sem hann líkir henni við
dauða Jesú og upprisu, og lýsir því, hvernig maðurinn endurtaki þann
atburð í sínu eigin lífi með því að ganga undir skírnina, og verði fyrir
það „samgróinn” Kristi, og klykkir út lýsingunni með þessum orðum:
„Þannig skuluð þér líka álíta sjálfa yður vera dauða syndinni, en lifandi
Guði í Kristi Jesú” (Ró. 6,3-11). Hið sama kemur og glöggt í ljós í orðum
Jóhannesar um að maðurinn endurfæðist af vatni og anda (3,3.5).
Sem upptöku-helgiathöfn á skírnin líka frummynd sína í mýsteríunum.
Og þannig var einróma álit manna á henni allt fram á síðustu tíma, að hún
væri ómissanlegt skilyrði þess, að maðurinn hlyti hnoss kristindómsins,
hjálpræði og eilíft líf í samfélagi við Guð. Þannig er litið á hana allt frá
Markúsi 16,16. og Títusarbréfi 3,5, til Ágústínusar, Lúthers og allt fram
á vora daga meðal sumra, þó sleppt sé hinni kaþólsku kirkju. Um hitt hafa
menn deilt, hvort skilja ættí skírnina andlega (Origenes, Ágústínus o.fl.)
eða vatnið sjálft er talið fela í sér hina lífgandi náð Guðs (skólaspekin) og
119