Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Síða 99

Sérkenni kristindómsins
tala um það sem breytingu á kjörum mannanna, — og þar litið á hin ytri
kjör,— þótt hins vegar hafi oftast verið lifandi vonin um frekari
fullkomnun ríkisins í öðru lífi. En það er þeim öllum sameiginlegt með
guðsríkishugsjón Jesú, en þar hefur verið reynt að gera bræðralags-
hugsjón mannanna að veruleika.
Hin þekktasta félagslega tilraun til að gera guðsríkið að veruleika er
frumsöfnuðurinn í Jerúsalem. í Postulasögunni er sagt frá því, að „allir
þeir sem trúðu voru saman og höfðu allt sameiginlegt”, að þeir seldu
eigur sínar og gáfu andvirðið til sameiginlegra þarfa (Post. 2,44nn.
4,32nn). Þar var „eitt hjarta og ein sál”, fullkomið bræðralag. Þó hélst
það ekki hrukkulaust. Er vaxa tók fjöldi lærisveinanna kom upp kurr hjá
sumum yfir því, að ekkjur þeirra væru settar hjá. Þessu var borgið í svip
með því að setja sérstaka tilsjónarmenn til að standa fyrir hinni
sameiginlegu þjónustu (Post. 6,lnn). En er frá leið, virðist söfnuðurinn
hafa lent í fjárhagslegum kröggum, því að Páll segir frá því, að hann hafi
gengist undir það að leita samskota handa hinum fátæku í Jerúsalem, og
það gerði hann með mikilli kostgæfni (Gal. 2,10, sbr. Ró. 15,25n, Post.
24,17, I. Kor. 16,1, II. Kor. 8,lnn). Þessi félagslega tilraun frum-
safnaðarins hverfur síðan úr sögunni, án þess menn viti, hve lengi hún
hefur staðið, en sennilegt er að það hafi verið allt fram til eyðingar
Jerúsalemsborgar, er söfnuðurinn hraktist burt, og virðist hafa leyst
sundur upp úr því sem sérstakur söfnuður.
Vafalaust hefur bræðralag frumsafnaðanna átt nokkurn þátt í að móta
munklífi kaþólsku kirkjunnar, og haft er eftir Chrysostomosi, að nú lifðu
menn í klaustrum eins og hinir trúuðu í Jerúsalem hefðu áður lifað (RGG.
III. 1159), en ekki er þó þar um að ræða tilraun til að innleiða guðsríkið
inn í almennt félagslíf manna, enda fór út um þúfur með fátæktina og
jafnvel bræðralagið í klaustrunum er fram liðu stundir. Er ekki að ræða
um félagslega guðsríkishugsjón nema hjá nokkrum sértrúarflokkum, sem
sumir voru nokkuð ofsafengnir, eins og endurskírendur siðbóta-
tímabilsins. Rólegri voru „bræður samfélagslífsins” (fratres communis
vitae), sem taldir eru upprunnir á 15. öld. Einkenni þeirra voru,
samkvæmt því sem einn þeirra sagði: „Vér erum ekki munkar, en vér
viljum og keppum eftir að lifa guðlega í heiminum” (Dieburg). Ýmsa
fleiri sértrúarflokka mætti nefna, sem hafa verið uppi lengur eða skemur,
og hafa lagað félagslíf sitt eftir fyrirmynd frumsafnaðarins og
bræðralagshugsjón guðsríkisins, en því verður þó sleppt hér, með því að
upptalningin ein er lítils virði, en mundi leiða of langt frá aðaltilgangi
þessarar ritgerðar að skýra þar greinilega frá, með því að þá flokka má
frekast skoða sem yfirborðsfyrirbrigði, er ekki snerta hinn mikla undir-
straum hins sögulega kristindóms. Aðeins má geta þess, að vissir flokkar á
Englandi, sem hér heyra undir, hafa orðið fyrirrennarar sócialismans þar
í landi (Levellers, Ranters), eins og raunar má rekja alla þjóðfélagslega
sameignarstefnu til hinna kristilegu guðsríkishreyfinga.
En aftur hefur svo hin stjórnmálalega jafnaðarstefna vakið nýja
félagslega hreyfingu innan kristindómsins, sem gerir sér vonir um að
7
97