Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Síða 141

Sérkenni kristindómsins
Maðurinn á að lýsa eins og ljósið fyrir kraft tilveru sinnar einnar, af innri
gnægð hjartans, og hægri höndin á ekki að vita, hvað sú vinstri gerir.
Annað væri líka að gera lægri kröfur til mannanna en þeir uppfylla í
daglegu lífi sínu, þegar þeir gera hver öðrum greiða í smáum atvikum
lífsins, alveg eins og sjálfsagðan hlut, án þess að vænta nokkura launa
fyrir, hvorki frá einum né öðrum, hvorki á einn né annan hátt. Slíks
getum vér ekki vænst af Jesú, að í kröfum hans hafi verið nokkur
„afsláttur”.
Hitt var ekki annað en að lýsa staðreynd, að fyrir slíka breytni myndi
maður fá laun, „í leyndum”, án þess að verða þess sjálfur var. Einmitt slík
sjálfkrafa breytni að vilja Guðs, sem sprettur upp úr hugskoti manns, án
alls aukatilgangs, eykur á manngildi hans og gerir hann staðfastari í hinu
góða. Það eru launin. Hið sama er það og, sem liggur að baki launa-
hugmyndinni í sögunni um verkamennina í víngarðinum. Hver sem er
tekinn til starfa í guðsríkinu, fær laun sín í því að vera hæfur til starfsins
þar, „the wages of going on” (Tennyson). Þetta kemur einnig fram í
sögunni um talenturnar, þar sem launin fyrir að ávaxta fjársjóð sinn eru
fólgin í því að verða settur yfir meira (Mt. 25,21.,23, sbr. söguna um
dóminn, vv. 37nn.: hinir réttlátu eru sér þess alls ekki meðvitandi, að eiga
nokkur laun skilið).
Það þarf varla að minna á það, að auk þess, sem getið er um í fjall-
ræðunni, að Jesús hafi mótmælt endurgjaldshugmyndum Gyðingdómsins,
kemur hið sama fram víðar, svo sem í Lúkasarguðspjalli 13,lnn, sbr. Jóh.
9,3).
Framsetning mín á siðgæðishugsjón Jesú sem nýju lífi hefur aðallega
verið neikvæð. En með því að sýna fram á, hversu óbundinn hann er af
hugmyndum samtíðar sinnar í siðakenningu sinni, kemur skýrast í ljós,
hversu hugsjónin, sem áður hefur verið lýst sem afleiðingu hinnar óvenju
skörpu raunsæi Jesú, er birtist gagnvart mönnunum sem bjartsýni, er ný
og frumleg. Það er sennilega fátt, ef nokkuð, sem er frumlegra og
furðulegra í kenningu Jesú og lífi en þessi dásamlega bjartsýni hans á
mannlega möguleika.
2. Siðgæði einstaklingsins
Enda þótt enginn maður geti verið algjörlega einangraður í mannfélaginu,
heldur stöðugt undir áhrifum þess samfélags, sem hann lifir í eða er
uppalinn í, þá er samt réttmætt og handhægt að athuga sérstaklega siðgæði
einstaklingsins, eins og það hefur birtst í kristindómnum og eins og það á
að vera samkvæmt siðgæðiskröfum Jesú. I allri siðlegri viðleitni má
greina tvo höfuðþætti: að efla stjórn andans yfir efninu og yfir
tilfinninga- og viljalífi mannsins, og að láta hagsmuni heildarinnar ráða
yfir hagsmunum einstaklingsins, þar sem þetta tvennt rekst á. Þetta bindur
að vísu hvort annað, og má lýsa því í einni setningu, sem þróun hins
andlega lífs til aukinnar dýptar og víðfeðmi (inn á við og út á við, sbr.
139