Þjóðmál - 01.06.2010, Side 45

Þjóðmál SUmAR 2010 43
nefnd hyggst meta hvaða stofn un eða hvaða
aðilar hafi átt að sinna hvaða verkefni, og
hvernig þeim hafi farist það úr hendi .
Ég vænti upplýsinga nefndarinnar um hvort
við störf hennar hafi komið til þess að nefnd ar­
maðurinn hafi vikið sæti vegna ein hverra þeirra
málefna sem tengjast umræddum vinnu stað
tengdadóttur hans og hver þau þá eru .
Vænti ég raunar staðfestingar þess af hálfu
nefnd arinnar að umræddur nefndarmaður
hafi á engan hátt komið að áliti nefndarinnar
á fram göngu starfsmanna fjármálaeftirlitsins
eða ann arra stofnana á svipuðu sviði . Af öðrum
ástæð um vænti ég þess að nefndarmaðurinn
hafi hvort eð er ekki komið að því gefa álit á
mínum störfum .
Viðurkennt er í íslenskum rétti að við mat á
því hvaða hæfisreglur skuli gera til starfsmanna
á stjórnsýslustigi þá hafi tegund og staða stjórn­
valdsins í stjórnsýslukerfinu þýðingu við þá
afmörkun . „Þannig hefur verið lagt til grund­
vallar að gerðar séu strangastar hæfiskröfur til
starfs manna þeirra stjórnvalda sem líkjast hvað
mest dómstólum að skipulagi og starfsháttum .”6
Þá hefur lengi verið viðurkennt að réttmætt og
eðlilegt sé að hæfisskilyrði séu strangari þegar
um matskenndar ákvarðanir sé að ræða . Segir á
góðum stað að þetta sjónarmið sé í fullu gildi enda
séu hæfisreglurnar „brjóstvörn hinna almennu
efnisreglna“ .7 Þá þykir jafnan eðlilegt að gera því
ríkari hæfiskröfur sem hagsmunirnir, sem fjallað
er um, eru meiri .8 Í íslenskum stjórnsýslurétti
hefur einnnig þótt óhætt að „slá því föstu“, að sé
í lögum mælt fyrir um að stjórnvald sé sjálfstætt
eða óháð, þá kalli það á strangari hæfisreglur
starfsmanna þeirra en annarra stjórnvalda .9
Hér er ekki á ferð hefðbundin stjórn sýslu­
nefnd að fjalla um hefðbundið úrlausn arefni
á stjórnsýslustigi sem aðilar geta svo leitað
endur skoðunar á fyrir dómi . Nefndin er sér­
stök rannsóknarnefnd, sett á fót í ofboði eftir
þrot viðskiptabankanna þriggja, og nefnd­
ar mönn um sérstaklega uppálagt að finna
nú sök einstaklinga í opinberum störfum á
6 Páll Hreinsson, Hæfisreglur stjórnsýslulaga, bls . 493 .
7 Páll Hreinsson, Hæfisreglur stjórnsýslulaga, bls . 491 .
8 Páll Hreinsson, Hæfisreglur stjórnsýslulaga, bls . 491 .
9 Páll Hreinsson, Hæfisreglur stjórnsýslulaga, bls . 741 .
þessu þroti einkafyrirtækjanna . Nefndinni eru
færðar einstakar lagaheimildir og staða hennar
er einstök . Samkvæmt 4 . mgr . 2 . gr . laga nr .
142/2008 er nefndin algerlega sjálfstæð í störf­
um sínum og þarf ekki að fara að nokkrum fyrir­
mælum . Í greininni er sérstaklega tekið fram
að fyrirmæli frá Alþingi séu ekki undanskilin .
Nefndin getur sjálf ráðið sér starfsmenn og er
sérstaklega tekið fram í 2 . mgr . 4 . gr . laganna að
við það þurfi nefndin ekki að fylgja 7 . gr . laga
nr . 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna
ríkisins . Nefndinni er samkvæmt 4 . mgr . 4 . gr .
laga um nefndina heimilað að birta opinberlega
upplýsingar, sem í raun eru háðar þagnarskyldu,
„ef nefndin telur það nauðsynlegt“ . Samkvæmt
5 . gr . laga um nefndina tekur hún sjálf ákvörðun
um hvernig haga skuli nefndarstarfinu og þar
á meðal um afmörkun rannsóknarefnisins .
Nefnd inni er heimilt að gera leit, eftir atvikum
með aðstoð lögreglu, í hvaða húsum sem er, og
skal um leit og hald fara eftir ákvæðum laga nr .
88/2008 um meðferð sakamála . Samkvæmt
1 . mgr . 6 . gr . laga um nefndina er sérhverjum,
jafnt einstaklingum, stofnunum og lögaðilum,
skylt að verða við kröfum nefndarinnar um að
láta í té upplýsingar, gögn og skýringar sem hún
fer fram á . Er tekið fram, að þar sé meðal annars
átt við skýrslur, skrár, minnisblöð, bókanir,
samn inga og önnur gögn sem nefndin vill fá .
Virðast því engin takmörk sett hvað nefndinni
er heimilað að heimta af bæði borgurum og
lögaðilum í landinu . Þá er tekið fram í 3 . mgr . 6 .
gr . laganna að skylt sé að veita allar upplýsingar
þótt þær séu háðar reglum um þagnarskyldu og
er tekið fram að engu máli skipti þó þær varði
„öryggi ríkisins“, fundargerðir ríkisstjórnar eða
heyri undir sérstakar reglur um utanríkismál .
Allt víkur, ef nefndarmenn fara fram á
afhendingu . Nefndinni er heimilt að kalla
hvern einasta borgara fyrir sig og er honum þá
skylt að mæta . Þá varðar það allt að tveggja ára
fang elsi að neita að veita nefndinni upplýsingar
eða veita henni rangar . Athyglisvert er einnig að
2 . mgr . 11 . gr . laga um nefndina hefur að geyma
undantekningarákvæði, sambærilegt við ákvæði
118 . gr . laga nr . 88/2008 um meðferð sakamála,
en það ákvæði er í XVIII . kafla síðarnefndra
laga, sem fjallar um réttindi og skyldur vitnis