Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2004, Side 30

28
almennt til að ígrunda starf sitt og velta fyrir sér
tengslum framkvæmdar, kenninga og viðhorfa.
Samkvæmt Fullan (1993, 1996) var gert ráð
fyrir að hugmyndir um nýja kennsluhætti og
kennsluaðferðir leiddu til breytinga á starfi
kennara og skólamenningu, en í raun og veru
hefur ávinningurinn ekki orðið sá sem vænst
var og þróunin hæg. Er hann skoðaði hvað
hefði helst haft áhrif á skólabreytingar þá
komst hann að því að hvorki krafa yfirvalda
um breytingar eða breytingar sem urðu í
grasrótinni hefðu varanleg áhrif. Það reynist
erfitt að stjórna flóknu breytingarferli ofan
frá og breytingar í grasrótinni reyndust
yfirborðskenndar þar sem kennarar eiga erfitt
með að breyta skólakerfum þó þeir breyti eigin
starfi í skólastofunni. Til viðbótar yfirfærist
nýbreytnistarfið sjaldnast til annarra og fjarar
því út með tímanum. í yfirliti Fullans (1996)
um skólabreytingar og þróunarstarf er að finna
frásagnir af skólum sem eiga í erfiðleikum
við að koma á og viðhalda breytingum, um
glímu þeirra við ólíkar stefnur og aðferðir og
einnig af kennurum sem reyna að bæta nýjum
aðferðum við gamlar, oft án árangurs.
Margir hafa orðið til að gagnrýna hve
breytingarnar ganga hægt fyrir sig þar á meðal
Fullan (1993) eins og áður segir en hann telur
að dregið haft úr áliti og virðingu samfélagsins
gagnvart kennurum, O’Neil (1995) talar um
að það sé frantkvæmdagjá milli kennara og
þeirra sem setja lög og reglugerðir og Flopkins
(1994) gagnrýnir tilhneigingu ráðamanna til að
hugsa um breytingar sem atburði í stað ferils.
Hægagangur skólaþróunar á sér væntanlega
margar orsakir og ásamt fyrrgreindum ástæðum
má einnig rekja þær til stöðu kennara í orðræðu
um menntamál og þess að lítið er um vitræna
gagnrýni á nýjar hugmyndir (Goodwin, 1997;
Handal & Lauvás, 1987). Því til viðbótar ntá
segja að kennarar eru sjaldnast upphafsmenn
breytinganna þó þeim sé ætlað að framkvæma
þær.
í skrifum fræðimanna má sjá merki um
að námskrárþróun og skólabreytingar á
sjötta og sjöunda áratugnum hafi fært
ábyrgð á ákvarðanatöku frá kennurum til
námskrársérfræðinga og stjórnmálamanna
(Apple & Jungck, 1992; Guðrún Geirsdóttir,
1997). Ýmsir fræðimenn telja að afleiðingar
miðstýrðs skólakerfis séu þær að kennarar
hafa misst stjórn á þróun þess og séu þess í
stað að framkvæma hugmyndir annarra sem
þeir hafa mismikla trú á (Apple & Jungck,
1992; Fullan, 1993; Hopkins, Ainscow, &
West, 1994; Kennedy, 1995; Noddings, 1997).
Sykes (1990) heldur því fram að kennarar
og skólastjórnendur hafi ekki þróað þá
kennslufræði sem starf þeirra byggir á og
viljandi dregið úr þátttöku við ákvarðanatöku
lykilatriða er varða skólamál.
Kennarar virðast almennt hafa sofið á
verðinum og ekki gert sér mikla grein fyrir
áhrifum þessa gagnvart fagmennsku sinni og
því kallar staðan nú á að þeir endurskoði
hlutverk sitt með það fyrir augum að hafa áhrif
á og taka þátt í endurskipulagningu skólamála
(Hall, 1995; Skrtic, 1995).
Fullan (2005) telur að reynslan hafi sýnt að
breytingar í skólastarfi skili ekki þeim árangri
sem vonast er til nema yfirvöld og starfsmenn
skóla (grasrótin) starfi saman að stefnumótun
og framgangi þeirra. Hann bendir á að ef
breytingar á skólastarfi eigi að ná árangri og
stefna yfirvalda að komast í framkvæmd
er mikilvægt að kennarar taki virkan þátt í
stefnumótun og rannsóknum. Þeir þurfa að
gegna meginhlutverki í ferlinu öllu þ.m.t.
undirbúningi, framkvæmd og mati.
Kennararannsóknir er ein leið til að virkja
kennara því þær byggja á fullri þátttöku þeirra
og eru meira en aðferðafræði rannsókna
til að draga meiri og betri upplýsingar
upp úr þátttakendum. Þær eru leið til að
auka þátttöku kennara í þróun skólamála
og breytingarstarfinu vegna þess að val
viðfangsefna og rannsóknaraðferða byggir á
daglegum athöfum kennara og er innbyggt í
hverja rannsókn fyrir sig.
Kennararannsóknir
Kennararannsóknir eru framkvæmdar af
kennurum og byggja á skipulögðum, mark-
vissum og gagnrýnunt aðferðum (Anderson,
Tímarit um menntarannsóknir, 1. árgangur 2004