Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2004, Blaðsíða 142

140
í samræmi við fleiri rannsóknir (Jóhanna
Einarsdóttir og Sif Einarsdóttir, 2004; Kerka,
2001; Wlodkovvski o.fl, 2001). Það hvort
viðmælendur höfðu jákvæða eða neikvæða
sögu að se&ja frá æsku sinni virðist ekki hafa
úrslitaáhrif, heldur það að telja sér betur borgið
að ljúka náminu eins og pabbi og mamma
höfðu alltaf hvatt þau til að gera eða til þess að
forðast sanrbærilegt líf og þau höfðu upplifað í
æsku. Maki (8) getur einnig haft áhrif, þannig
mátti sjá að konurnar mátu mikils ef eiginmenn
hvöttu þær til námsins. Margir töldu mikilvægt
að standa jafnfætis maka og átti það við um
flesta karlana ef konurnar höfðu meiri menntun
en þeir eða ef þær voru í námi.
Skólakerfið getur með aðgengi að námi (9)
og námsframboði (2) haft áhrif á hvort fólk
fer í nám. Mátti sjá þetta meðal viðmælenda
sem bjuggu á landsbyggðinni og einnig hvað
öldungadeildin auðveldaði aðgengi að náminu.
Þetta er í samræmi við niðurstöður Gerðar G.
Oskarsdóttir (1993) sem benti á að framboð
nánrs og aðgengi að því geti verið lykilatriði
í því að fólk héldi áfram í framhaldsskóla
að loknum grunnskóla. Viðmót innan skóla-
kerfisins (2) hvatti einstaka viðmælendur í nám.
Einn viðmælandinn hafði fengið neikvæðar
móttökur og þorði ekki að sækja um inn-
göngu fyrr en nokkrum árum síðar. Meðan
annar viðmælandi lýsti því að útskriftarræða
skólastjóra hefði hvatt hann til að fara í
háskólanánr. Sveigjanlegt námsfyrirkomulag
(2) kom fram sem mikilvægur þáttur hjá
tveimur viðnrælendum sem áttu fjölskyldu og
voru líka útivinnandi.
Bera má þessar niðurstöður saman við það
sem kemur fram hjá Knowles og fleirum
(1998) þar sem hann gerir greinarmun á
hvatningu sem einkennist af ósk um aukin
lífsgæði og starfsánægju og þeirri sem vísar til
stöðu á vinnumarkaði og hærri launa. Knowles
og fleiri (1998) telja fyrrnefndu þættina skipta
meira máli. Sjá nrá að þættir sem Knowles
og fleiri nefna eins og betra starf, hærri laun
og starfsánægja koma fram í viðtölunum.
Starfsánægja flokkast til dænris undir afstöðu
til fyrri starfa, betra starf flokkast undir starf og
atvinnuöryggi og hærri laun undir fjárhagslegt
sjálfstæði (sjá mynd 2). I þessari rannsókn er
flokkun nokkuð frábrugðin því sem áður hefur
komið fram. Fjölskyldan og skólakerfið getur
jafnframt haft hvetjandi áhrif á fullorðið fólk.
Bætt einkalíf er yfirleitt ekki hvati til að fara í
nám en segja má að það sé mikilvæg viðbót við
það sem fólk fær út úr náminu.
Hér hefur verið leitast við að varpa ljósi á
hvert gildi menntunar er fyrir fullorðið fólk og
hvernig sé hægt að meta það. Rannsóknin sýnir
að það eru margvíslegar samþættar ástæður
fyrir því að fólk fer í nám og langt frá því að
von um hærri laun sé þar ein á ferð þótt hún
skipti oft máli. Jafnframt hefur verið sýnt að
afrakstur menntunar nær til enn fleiri þátta en
þeirra sem ýttu undir námið í upphafi. Þættir
sem tengjast daglegu lífi fólks skipta þar ekki
síður máli en þeir sem lúta að vinnunni sjálfri,
þótt oft sé þetta samtengt. Jafnframt var sýnt
fram á að menntun og laun eru að öðru jöfnu
vel tengd, en á því eru undantekningar og ekki
hægt að ganga að því sem vísu að menntun
skili sér í hærri launum. Þessi rannsókn sýnir
líka hve margt getur hindrað eða ýtt undir að
fólk bæti við sig menntun. Hins vegar er ennþá
lítið vitað um þá sem ekki hafa aflað sér meiri
menntunar. Er það vegna þess að óskin var
ekki nógu sterk eða að aðstæður hafi ekki verið
þeim jafn hliðhollar og viðmælendum hér?
Rannsóknin undirstrikar hve margbreytilegur
afrakstur menntunar getur verið, lfklega oft
talsvert umfram það sem fólk hafði gert sér
í hugarlund. þótt hann hafi ekki alltaf komið
fram í launaumslaginu. Þessi rannsókn vekur
margar spumingar um aðstöðu fullorðins fólks
til náms; fólks sem ekki hafði aðstæður eða
hvatningu til þess að stunda námið á þeim tíma
sem kerfið gerði ráð fyrir því. Hún vekur líka
athygli á þjóðfélagslegu gildi menntunar auk
fjárhagslegs gildis
Tímarit um menntarannsóknir, 1. árgangur 2004
J