Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2004, Blaðsíða 45

43
samræðu og samvinnu.
Samræða um kennslu er þó ekki með öllu
óþekkt meðal þeirra. Steinn nefnir að hann
hafi fyrir nokkrum árum haft samkennara sem
hann ræddi við um kennslu og lærði mikið af
og hann saknar enn þessa félaga. Jóna segir
að áður „þegar ástandid var var ekki svona
slœmt og á þá við raungreinakennaraskortinn,
hafi hún haft samkennara sem hún gat rætt við
um kennslu og fannst það ómetnalegt.„A,« eru
þetta mest stundakennarar sem staldra stutt
við Stundum er hún að hugsa um að hætta að
kenna vegna þessarar einangrunar.
Kennaramenntun. Raungreinakennararnir
telja að kennaramenntunin hafi ekki haft
áhrif á hvernig þeir hugsa um kennslu að
Jónu undanskilinni en enginn þeirra hafði
nýlega lokið námi í kennnslufræði. Jóna fór í
nám ætlað leiðbeinendum eftir að hafa kennt
í nokkur ár. Hún taldi að ýmis verkefni í
náminu sem hún gat nýtt í kennslunni og lestur
tengdur þeim hefði komið sér til að hugsa
meira og öðruvísi um kennsluna. Kennsla
Jónu endurpspeglar kenningar um hlutverk
kennara sem er töluvert frábrugðin hinna
raungreinakennaranna. Hún virkjar nemendur
t.d. betur og kann hluta skýringarinnar vera að
finna í áhrifum frá kennarmenntuninni. Enginn
raungreinakennaranna hafði verulega reynslu
af að leiðbeina kennaranemum og nefna þá
því ekki.
Birtingarmynd starfskenninga
Hvað getum við lesið úr þessum frásögnum
kennaranna og hvaða skilboð flytja þær? Hér
mun ég beina sjónum að þrem þáttum sem allir
komu mjög skýrt fram í frásögnum kennaranna:
mikilvœgi tengslanna (connectedness) við
nemendur, mikilvœgi samrœðunnar í sam-
starfi kennara (partnership in teaching) og
tilfinningatengsla við greinina (emotional
attachment).
Það kemur sterklega fram hjá báðum hópum
að þeir telja að nemendur hafa mest áhrif á
kenningar sínar um kennslu. Skýringanna á
hve sterk áhrif nemendur hafa er vísast að
leita í þeim þætti starfskenningar þeirra sem
lýtur að samskiptum við nemendur. Ekkert
virðist skipta kennarana jafn miklu máli og
að hafa góð samskipti við nemendur. Með
góðum samskiptum eiga þeir við tengsl
(connectedness) sem nemendur og kennarar
mynda sín á milli, byggð á gagnkvæmri
virðingu og trausti. Af orðum þeirra má ráða
að þessi tengsl séu forsenda þess að vera góður
kennari og að þeim líði vel í starfi.
Þótt kennaramir noti ólíkar myndlíkingar
og orð til að lýsa þessari þörf fyrir tengsl þá
eru þeir að lýsa sama fyrirbærinu. Ingi er
nokkurs konar samnefnari fyrir þá þegar hann
segir: “Það er nauðsynlegt að skapa gott
andrúmsloft í bekknum og hafa nemendur með
sér. Það þýðir ekkert að vera með hótanir.
Þú kemur ekki þannig fram við þau, þá bara
missir þú þau. Þau hœtta að mœta eða þau
mœta kannski en þau eru ekki með þér í liði. “
Þungamiðja starfskenningar þeirra allra um
‘góðan kennara’ er að hann nær að skapa þessi
tengsl við nemendur. Páll er ekki í vafa um að
samskiptin við nemendur skipta mestu máli:
„það er starfið inni í skólastofunni sem veitir
mér mesta ánœgju “. Sveinn hefur aðeins kennt
í tvö ár en hann er alveg sannfærður: „að ná
sambandi við nemendur skiptir mestu máli“.
Arna segir að samskiptin séu svo mikilvæg :
„þau [nemendur] eru svo lifandi, þau eru svo
gefandi, þau gefa svo mikið, tilbúin að gefa svo
mikið ...efþað er gefið á móti.“
Öll kennsla er byggð á siðrænum grunni
segir Fenstermacher (1990, bls: 133) „What
makes teaching a moral endeavour is that it
is, quite centrally, human action undertaken in
regard to other human beings". Rannsóknir á
grunnskólakennurum hafa sýnt fram á mikil-
vægi þessara tengsla milli nemenda og kennara
og hins siðræna þáttar (Sigrún Aðalbjarnar-
dóttir, 2003; Elbaz, 1992; Noddings, 1992;
Sirotnik, 1990) en þetta hefur lítt sem ekki
verið rannsakað meðal framhaldsskólakennara.
Leiða má að því getum að slíkt samband
nemenda og kennara hafi ekki verið talið skipta
jafn miklu máli þegar nemendur væru eldri. í
almennri umræðu um framhaldsskólakennara
hefur því jafnvel verið haldið fram að það nægi
Tímarit um menntarannsóknir, 1. árgangur2004