Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2004, Síða 82

80
en konur, því konur töldu sig vera formlegri,
árangursmiðaðri og rökvísari en karlarnir.
Umhyggjusemi, samvinna, valddreifing, virk
hlustun, einstaklingurinn í öndvegi, sanngirni,
óformleg hegðun, samskipti, fagmennska, allt
eru þetta gildi sem, af fræðimönnum, hafa verið
talin vera kvenleg. Á sumum sviðum sýna
íslenskir karlskólastjórar meira af kvenlegri
stjórnunarhegðun en konurnar, t.d. í sambandi
við valddreifinguna og umhyggjusemina sem
áður hafa verið talin hornsteinar kvenlegrar
stjórnunarlegrar hegðunar.
En hver gæti verið ástæða þess að svona er
í pottinn búið? Eru íslenskir karlmenn „mýkri“
en erlendir kynbræður þeirra í hinum vestræna
heimi eða hefur jafnréttisbaráttan haft þau
áhrif að konur standa meira jafnfætis körlum
en erlendar kynsystur þeirra? Báðar þessar
skýringar geta staðist í þessu sambandi.
Ein skýringin gæti verið sú að nemendur
Kennaraháskóla íslands séu nokkuð einsleitur
hópur en niðurstöður rannsóknarinnar sýndu
að langflestir skólastjóranna höfðu náð í
kennaramenntun sína frá þeim skóla. Að öllum
líkindum koma flestir sem sækjast eftir því
að sinna menntunar- og uppeldisstörfum af
uppeldis- og félagsfræðibrautum framhalds-
skólanna. Gildismat þeirra og menntunarlegur
bakgrunnur er væntalega mjög líkur.
Staða konunnar í íslensku samfélagi er
afar sterk. Jafnréttisbarátta fyrri tíma hefur
skilað því að nú standa konur nánast jafnfætis
körlum á mörgum sviðum í samfélaginu, s.s.
gagnvart menntun og í atvinnulífi. Þátttaka
karla í heimilisstörfum og uppeldi barna hefur
aukist. Lögbinding feðraorlofs sýnir best þá
viðhorfsbreytingu sem orðið hefur á íslensku
samfélagi er varðar fjölskyldumál.
í umfjöllun hér að framan var aðeins drepið
á þær kvenfræðilegu áherslur sem áhrif liafa
haft á jafnréttisbaráttu kvenna. Ef skoðuð eru
hugsanleg áhrif þessara strauma á stjórnun
skóla, má leiða líkum að því að a.m.k. ein
stefnan, „menningarlegur femínismi hafí haft
meiri áhrif á stjórnun menntastofnana en aðrar.
í stuttu máli gengur stefnan út á það að konur
verði að öðlast völd í gegnum samfélag kvenna
og sameiginlegra gilda þeirra. Þannig muni
menning stofnana breytast.
Þegar skólastofnanir eru skoðaðar kemur í
ljós að meirihluti þeirra sem starfa í skólum
eru konur. Tölur Hagstofunnar fyrir árið 2001
sýna að af þeim kennurum sem störfuðu í
grunnskólum landsins það ár voru um 78%
konur en einungis 22% karlar (hagstofa.is,
2001). Fyrir 30-40 árum störfuðu fleiri karlar
í skólum en konur. Þar ríkti karlamenning þar
sem karlleg gildi voru í hávegum höfð og konur
urðu að taka þau upp til þess að geta starfað þar.
Á undanförnum áratugum hefur þetta verið að
breytast, æ fleiri konur hafa komið til starfa í
skólunum og nú er svo kornið að þær eru miklu
fleiri en karlamir. Smám saman hefur menning
skólanna breyst. Með tilkomu kvennanna viku
hin karllegu gildi fyrir kvenlegum gildum og
virðist sem að þeir karlar sem starfa í skólum
hafi tekið upp kvenlegu gildin.
Aðeins eitt karlavígi er eftir í grunnskólunum.
Enn eru fleiri karlar skólastjórar en það gæti
breyst í náinni framtíð. Konur sem gerðust
skólastjórar komu með kvenlegu gildin inn
í starfið og eftir því sem þeim fjölgaði og
körlum fækkaði þá virðist sem að hin karllegu
gildi hafi vikið fyrir hinum kvenlegu. Það má
ætla að þeir karlskólastjórar sem eftir voru í
skólunum hafi tekið upp þessi kvenlegu gildi,
bæði til þess að geta starfað áfram í skólunum
og einnig til þess að laga sig að breyttum
kröfum samfélagsins um uppeldi og menntun.
Því má leiða líkur að því að eftir því sem
konum fjölgar í hefðbundnum karlastéttum
muni viðkomandi stofnanir breytast. Merki
þess sjást víðar í menntageiranum og jafnvel á
fleiri sviðum en ekki er hægt að fullyrða neitt
án þess að rannsókn á því fari fram.
í þeint erlendu fræðitókum sem skrifaðar
eru núna, bæði af konum og körlum, um
skólastjórnun er bent á það að stjórnunarleg
hegðun kvenna sé vænleg til árangurs við
stjórnun menntastofnana enda sé skóli
skilgreindur sem þjónustustofnun. Konur hafa
í áranna rás unnið að ýmsum þjónustu- og
umönnunarstörfum og hafa því forskot á karla
í þeim efnum. I þessum bókum er jafnvel lagt
Tímarit um menntarannsóknir, 1. árgangur 2004