Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 72

Guðný Guðbjörnsdóttir
eiginleikum hennar sem mætti leggja rækt
við. Sophie er sögð eina aðstoðarkona
móður sinnar við heimilishaldið. Hún er
smekkleg í klæðaburði, hefur góða rödd
og tónlistarhæfileika en er ekki kennt að
lesa nótur. Handavinna og önnur kvenna-
störf eru hennar uppáhald, ekki síst að
sauma kjóla og búa til blúndur og knipp-
linga. Hún tranar sér ekki fram eða sínum
hæfileikum. Hún lærir allt um heim-
ilishald og matargerð af móður sinni og
er afar hreinleg, enda er það sérstök nátt-
úruleg skylda kvenna að gæta hreinlætis
(Rousseau, 1979, bls. 368, 395). Hún hafði
tilhneigingu til að borða of mikið og fitna,
en eftir fræðslu frá móður sinni breytti
hún því. Sophie er góðum gáfum gædd
án þess að bera af, og hefur gaman af að
gleðja aðra. Hún er trúuð og dyggðug og
þekkir vel réttindi sín og skyldur. Hún er
ekki ein af þessum konum sem sækjast
eftir að skína sjálfar og iðka skemmtana-
lífið. Boðskapurinn virðist vera að forðast
óhollan mat og gerviþarfir, vera hreinleg,
trúuð og dyggðug. Þegar Sophie er 15 ára,
hvetja foreldrar hennar hana til að leita
hamingjunnar og fara að hugsa til þess
að gifta sig. „Hamingja heiðvirðrar stúlku
felst í að gera heiðvirðan mann hamingju-
saman" (Rousseau, 1979, bls. 399).
Eftir að þau Sophie og Emile kynntust
var Emile sendur í ferðalag til að læra á
samfélagið og til að átta sig á hvað hann
vildi með Sophie sem hann bar nú tilfinn-
ingar til, orðinn tilfínningaleg og siðræn
vera, sjálfstæður einstaklingur og borg-
ari. Undir lok fimmta hluta bókarinnar
kemur fram að Sophie og Emile gifta sig
eftir þriggja til fjögurra ára kynni og bókin
endar svo á að þau eiga von á barni. Emile
segist sjálfur ætla að ala það upp með
Sophie, en vill áfram geta leitað til læri-
meistara síns.
Sophie og þar með konur yfirleitt voru
inni á heimilunum og höfðu ekkert um
menntun sína eða þjóðfélagið að segja,
nema þá í gegnum eiginmanninn. Áhersla
Rousseaus á frelsi, bæði í Emile og í Sam-
félagssáttmálanum, virðist því samkvæmt
textanum aðeins ná til karla.
Hvers vegna kynjað uppeldi?
Þessi ólíka menntun Emiles og Sophie er
réttlætt með því að þau gegni mismun-
andi náttúrulegum hlutverkum enda hafi
þau mismunandi „eðli" frá náttúrunnar
hendi. Þá hugmynd má rekja aftur til
Forn-Grikkja, ekki síst til eðlishyggju Ari-
stótelesar um mun kynjanna (Sjá nánari
umfjöllun hjá Sigríði Þorgeirsdóttur, 2001).
Rousseau gerir þessa hugmynd að grund-
velli allrar uppeldisfræði, en samkvæmt
honum eru markmið uppeldis og mennt-
unar „gefin í mannlegu eðli" (Ólafur Páll
Jónsson, 2011, bls. 26). Nánar tiltekið segir
Jean-Jacques um eðlið og kynin: „í öllu
sem ekki er tengt kyni er konan maður.
Hún hefur sömu líffæri, þarfir og sömu
hæfileika... En í öllu sem tengist kyni eru
konur og karlar að öllu leyti tengd og að
öllu leyti mismunandi. Vandinn við að
bera þau saman er að vita hvað er vegna
kyns og hvað ekki ... allt sem kynin eiga
sameiginlegt tilheyrir tegundinni, en það
sem þau eiga ekki sameiginlegt tilheyrir
kynferði ... eitt af undrum náttúrunnar
er að hafa búið til svo líkar verur sem
70