Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 77

Uppeldishugmyndir Rousseaus í kynjafræðilegu Ijósi: Afturhaldssemi, kvenfyrirlitning eða byltingarkennd framsækni?
í fyrsta lagi eru þeir sem horfa fram hjá
skrifum Rousseaus um Sophie og láta sem
hugmyndir hans um uppeldi og mennt-
un Emiles eigi við um alla. í bókum um
þroskasálfræði er algengt að Rousseau sé
sagður hafa lagt áherslu á að barnið sé í
eðli sínu gott, bæði í andstöðu við trúar-
hugmyndir um erfðasyndina, og við
áherslu Lockes á að barnið sé óskrifað blað
við fæðingu (Boyd og Bee, 2006). Stundum
er rómantískari hugmyndum Rousseaus
um hið góða, upprunalega og náttúrulega
eðli hampað í slíkum samanburði. Sig-
urður J. Grétarsson og Sigrún Aðalbjarnar-
dóttir (2004) nefna til dæmis að Rousseau
hafi ekki verið sammála Locke um að hefja
bæri skipulagða kennslu meðan börnin
væru ung. Hann hafi ekki talið þau reiðu-
búin til að njóta slíkrar kennslu vegna þess
að þau skorti þroska til rökhugsunar og
hæfileika til að skilja samband orsaka og
afleiðinga. Hann hafi fært rök fyrir þeirri
skoðun að börn væru í eðli sínu góð, en
þjóðfélagið spillti þeim, og því lagt áherslu
á náttúrulegt uppeldi sem fælist í því að
fyrstu árin kannaði barnið umhverfi sitt
án of mikillar íhlutunar hinna fullorðnu:
í raun hafi hann talað um „vel skipulagt
frelsi" þar sem barnið fengi tækifæri til
að uppgötva „sannindi heimsins" af eigin
raun, óttalaust við refsingar fullorðinna.
Hér er skírskotað til menntunar Emiles
sem barns, en ekkert er minnst á hvað ger-
ist eftir það og ekkert er minnst á kynferði
eða menntun Sophie.
1 öðru Iagi eru þeir sem draga fram þá
staðreynd að þó að Rousseau leggi áherslu
á jafnrétti, frelsi og bræðralag í Samfélags-
sáttmálanum mismuni hann kynjunum
þannig að æðsta takmark konunnar sé að
hlúa að karlmönnum í hinu nýja óspillta
samfélagi (e. politically authentic state) þar
sem eðli karlmannsins sem einstaklings og
borgara eigi að fá að þroskast. Þetta skýrir
Rousseau með mismunandi eðli og hlut-
verkum kynjanna í samfélaginu, en aðrir
skýra þetta með karlveldi hans tíma sem
hafi einkennst af kvenfyrirlitningu. Vildi
Rousseau í raun hefðbundna verkaskipt-
ingu kynjanna áfram og þá hvers vegna?
Var það eina leiðin til að tryggja sjálfstæði
og lýðræði fyrir karla í Frakklandi 18.
aldar að halda konum inni á heimilinu?
Ásakanir um kvenfyrirlitningu koma oft
fram, ekki aðeins vegna þess að þrátt fyrir
frelsishugmyndir til handa körlum hafi
konur verið skildar eftir inni á heimil-
unum heldur séu dökkar hliðar á skrifum
Rousseau vanmetnar eða þaggaðar, eins
og réttlæting hans á kynferðislegu ofbeldi
í kynlífi og innan hjónabandsins (Darling,
o.fl, 1994).
Aðrir telja að samband kynjanna og
hlutverk Sophie eins og því er lýst í Emile
sé það flókið að kvenfyrirlitning sé „of
einföld skýring". Hlutverk Sophie er
ekki aðeins að vera undirokuð eiginkona
án skoðana, heldur á hún að hafa áhrif á
Emile með ást til að auðvelda honum eigið
frelsi og siðferðislega sýn, og henni er leyft
að velja sér eiginmann (Clark og Lafrance,
1995; Rosenblatt, 2002). Enn aðrir lofa
Rousseau fyrir að ætla bæði Sophie og fjöl-
skyldunni stórt hlutverk í þroska Emiles,
þróun almannaheilla og samfélagsins alls
og því sé alls ekki að finna kvenfyrirlitn-
ingu í þessari kenningu (Weiss og Harper,
2002). Aðrir benda þó á að þessi áhrif hafi
öll átt að styðja við þroska karlmannsins
fyrst og fremst (Lange, 2012, bls. 3) - vera