Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 61

Brotthvarf og endurkoma fullorðinna í nám á framhaldsskólastigi
fengið talsverða ráðgjöf og þeir hafa nýtt
reynslu sína af atvinnuþátttöku. Þeir hafa
lært að skoða ósigra og sigra sem náms-
ferli; þeir hafa miklu skýrari mynd en áður
af því hvað þarf að leggja á sig til að ná
markmiði; þeir sjá örðugleika við nám og
félagsleg samskipti ekki lengur sem lok-
aðar dyr heldur sem þröskulda sem hægt
er að komast yfir; þeir hafa endurmetið
fyrri hugmyndir sínar um sjálfa sig, um
bóknám og verknám og fjölmargt annað.
Vegferð þessara íslendinga frá brott-
hvarfi til endurkomu er að flestu leyti ekki
einstök í Evrópu, þar sem æ fleiri taka á
sig krók og fara fram og aftur milíi náms,
vinnu og annars, eins og lýst er í hugtakinu
jójó-vegferð. Það sérstaka er annars vegar
að á íslandi hafa tiltölulega margir farið
slíkan veg undanfarna áratugi, og hins
vegar að þeir hafa fengið betri tækifæri en
ungir fullorðnir víðast hvar annars staðar
hl að hefja skólanám að nýju á aldrinum
25-35, ekki síst nú í kjölfar hrunsins 2008.
Ljóst er af upplýsingum um skólasókn
°g atvinnuþátttöku að talsvert færri nem-
endur hafa horfið frá framhaldsskóla og út
1 atvinnulífið síðan kreppa reið í garð 2008
~ en ekki eru þó til óyggjandi upplýsingar
um það að hve miklu leyti þar er um full
námsafköst að ræða. Á sama tíma hefur í
m°rgum skólum verið unnið að styttingu
ham haldsskólanáms, og henni fylgir sú
von að nemendur eygi betur áfangastað
hamhaldsskólamenntunar en skynji hana
síður sem eyðimerkurgöngu án fyrirheits
ems og oft hefur brugðið við á undan-
förnum áratugum.
Af samfélagsumræðunni má ráða að
margir telja að stytting framhaldsskóla-
náms, efling námsráðgjafar og betra eftirlit
með námsferlum einstaklinga geti dregið
svo verulega úr brotthvarfsvandanum að
ísland muni innan fárra ára ekki greina
sig verulega frá öðrum Norðurlöndum
og OECD-meðaltölum (sjá Starfshóp um
menntun og atvinnusköpun, 2012). Það
hefur hins vegar komið fram í þessari
grein að „brotthvarfsvandinn" er hluti af
stærri samfélagslegum gangvirkjum, sem
einkum taka til samspils félagslegs upp-
runa og skóla og til gerbreyttrar vegferðar
ungs fólks út í fullorðinslífið.
Skipulagsbreytingar á námi, námsráð-
gjöf og eftirlit með námsferlum eru rétt-
mætar aðgerðir en engar töfralausnir á
því misræmi sem er milli veganestis stórs
hluta nemenda og skólamenningarinnar.
Þær fela heldur ekki í sér ótvíræð svör til
ungs fólks sem á aldrinum 16-20 er fullt af
óvissu um eigin Ianganir og getu.
Það er útbreitt sjónarmið að beina eigi
sem allra flestu ungu fólki að því að ljúka
framhaldsskólanámi innan við tvítugt og
að þeir sem fari í háskólanám geri það
síðan sem allra fyrst. Þetta sjónarmið á
rætur í iðnaðarsamfélagi síðustu aldar og
birtist skýrt í mannauðshagfræði sjöunda
áratugar þeirrar aldar (sjá Becker, 1964 og
Gest Guðmundsson, 2012, bls. 60-64). Út
frá þessu sjónarmiði er litið á nám sem
fjárfestingu sem skilar mestum arði ef hún
er ávöxtuð lengi, þ.e. í löngum starfsaldri
þess sem lýkur háskólanámi á þrítugs-
aldri. Forsendum mannauðshagfræðinnar
hefur verið kollvarpað á síðustu áratugum
þegar samfélög eru reist á þekkingu (e.
knowledge-based societies) og sú þekking
er háð stöðugri endurskoðun sem tekur til
forsendna þekkingarinnar og hugsanlegra
afleiðinga af nýtingu hennar (Beck, 1986;