Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 33

„Þetta er á langtímaplaninu hjá okkur" Kennslufræðileg forysta skólastjóra við íslenska grunnskóla
stór hópur íslenskra skólastjóra, eða 63%,
virðist leggja stund á einhvers konar mat á
kennsluháttum kennara (e. appraisal). Um
37% þeirra segjast aftur á móti ekki meta
kennslu beint í kennslustundum og 56%
þeirra segja að slíkt mat sé ekki heldur
unnið af öðrum starfsmönnum (Ragnar
F. Ólafsson og Júlíus K. Björnsson, 2009).
Þessar hlutfallstölur eru ekki frábrugðnar
þeim sem fram hafa komið í flestum sam-
anburðarlandanna. Könnunin segir aftur
móti lítið um það hvernig skólastjórarnir
standa að verki við matið og í hvaða til-
gangi það er gert, það er hvort það beinist
fyrst og fremst að því að uppfylla formleg
fyrirmæli eða hvort litið er á matið sem
tæki til þess að þróa kennsluhætti í skól-
um.
Rannsóknir Barkar Hansen, Ólafs H.
Jóhannssonar og Steinunnar Helgu Lárus-
dóttur (2008) á hlutverki skólastjóra liér á
landi hafa að mestu afmarkast við raun-
verulega og ákjósanlega forgangsröðun
viðfangsefna þeirra á grundvelli flokkunar
McClearys og Thomsons (1979) á banda-
rískum skólastjórum. Þættirnir sem þeir
McCIeary og Thomson athuguðu voru
eftirfarandi: Námskrár, starfsfólk, stjórnim
og umsýsla, málefni nemenda, skólalwerfið,
skólaskrifstofa/fræðsluyfirvöld og endurnýjun
i starfi. Athugað var hvernig skólastjórar
töldu sig verja tíma sínum (raunverulegur
tími) og hvernig þeir hefðu kosið að verja
tíma sínum (æskilegur tími) til verkþátta
er falla að framangreindum flokkum.
Rannsóknir Barkar, Ólafs H. og Stein-
unnar Helgu (2008) voru gerðar 1991, 2001
og 2006 og veita því innsýn í það hvernig
skólastjórar í grunnskólum verja tíma
sínum og hvernig þeir vildu verja honum
á þeim aldarfjórðungi sem um ræðir. Öll
árin segjast þeir verja mestum tíma í þátt-
inn stjórnun og umsýslu, þ.e. verkefni sem
snúa að fjármálum og daglegum rekstri.
Þá kemur einnig fram að þeir vildu gjarn-
an verja minni tíma til þessa þáttar. Öll
árin er á hinn bóginn námskrárvinna í fyrsta
sæti hjá skólastjórum yfir það sem þeir
helst vildu verja tíma sínum í, þ.e. verkefni
tengd þróun námskrár, kennsluháttum,
kennsluskipulagi, námsefni og viðlíka
verkþáttum. Þetta má líta á sem vísbend-
ingu um að fagleg málefni séu ekki í for-
grunni í störfum skólastjóra í jafnmiklum
mæli og þeir helst kysu. Sambærilegar nið-
urstöður komu fram í rannsókn Gunnars
Einarssonar (2008) á störfum skólastjóra,
þ.e. að þeir verji að jafnaði mestum tíma
í stjórnunarleg verkefni en kysu frekar að
beita sér á sviði náms og kennslu.
Börkur og félagar (2008) benda einnig á
að þátturinn starfsfólk færist frá því að vera
í fimmta sæti í ákjósanlegri röð viðfangs-
efna árið 1991 upp í annað sæti árið 2006 en
þar er starfsfólk einnig í öðru sæti í raun-
verulegri röðun viðfangsefna. Með starfs-
fólki er átt við verkefni eins og ráðningar,
ráðgjöf, mat og stuðning við starfsmenn
skólans. Þetta má líta á sem vísbendingu
um að hlutverk skólastjóra sé að breytast
og þeir verji meiri tíma í vinnu er lýtur
að starfsfólki en áður. Einnig gefur rann-
sóknin frá 2006 vísbendingar um að með
tilkomu deildarstjóra hafi hlutverk skóla-
stjórans breyst því 49% skólastjóra segjast
hafa meiri tíma til að veita starfsfólki ráð-
gjöf og 47% segjast hafa meiri tíma til að
vinna við endurmenntunaráætlanir og við
skipulag og framkvæmd þróunaráætlana.
Þessar niðurstöður eru athygliverðar og