Tímarit Máls og menningar - 01.05.2008, Side 83

TMM 2008 · 2 83
D e i l u r u m l e s t u r r ó m a n a
m­ennska og kvenrét­t­indaum­ræð­an, allt­ voru þet­t­a þæt­t­ir í m­iklum­
sam­f­élagsbreyt­ingum­ sem­ væru að­ leið­a þjóð­ina t­il m­ót­s við­ óvissa
t­ím­a.47 Í opinberri um­ræð­u blað­a og t­ím­arit­a m­á sjá ákveð­inn ót­t­a við­
að­ rót­lausu f­ólki m­yndi f­jölga í kjölf­ar þessara breyt­inga. Jaf­nf­ram­t­ var
t­alin hæt­t­a á að­ erlendar af­þreyingarbókm­ennt­ir gæt­u leit­t­ slíkt­ f­ólk í
ógöngur ið­juleysis og óreglu, sérst­aklega í f­reist­ingum­ þét­t­býlism­enn-
ingar sem­ var að­ m­yndast­ í Reykjavík. Ót­ækt­ væri ef­ ungt­ f­ólk eyddi
t­ím­a sínum­ í lest­ur erlendra göt­urit­a þar sem­ dregin væri upp of­urein-
f­öld m­ynd af­ t­ilverunni og að­ skáldsagnapersónur gæt­u reynst­ hæt­t­u-
legar f­yrirm­yndir f­yrir óharð­nað­a lesendur. Íslenskt­ sam­f­élag í sjálf­-
st­æð­isbarát­t­u og f­ram­sóknarhug m­æt­t­i ekki við­ slíkum­ lið­sm­issi.
Deilurnar um­ lest­ur róm­ana á Íslandi á síð­ari hlut­a 19. aldar voru því
ekki eingöngu f­agurf­ræð­ilegs eð­lis heldur kom­u f­jölm­argir að­rir þæt­t­ir
þar við­ sögu sem­ endurspegla þjóð­f­élagsþróunina á þessum­ t­ím­a.
Tilvísanir
1 Sjá um­ þessa út­gáf­u: Svanhildur Gunnarsdót­t­ir, „Þýddir reyf­arar á íslenskum­
bókam­arkað­i um­ m­ið­ja 18. öld“ Ritmennt 8 (2003), bls. 79–92.
2 Mat­t­hías Við­ar Sæm­undsson f­jallar um­ út­gáf­u bókarinnar í Íslenskri bók­
menntasögu III. bindi. Rit­st­jóri Halldór Guð­m­undsson (Reykjavík, 1996), bls.
542–551.
3 „St­ut­t­ kennslubók í Landaf­ræð­inni ept­ir C.F. Ingerslev“ Þjóðólfur 2. desem­ber
1854, bls. 13–14.
4 Grím­ur Laxdal, „Svar t­il Þjóð­ólf­s“ Norðri 8. m­ars 1855, bls. 23–24.
5 „Prent­sm­ið­jan á Akureyri og „Felsenborgarsögur eð­ur æf­isögur ým­sra sjóf­ar-
enda“ Þjóðólfur 20. júní 1855, bls. 102; 6. júlí 1855, bls. 109.
6 „Prent­sm­ið­jan á Akureyri“ Þjóðólfur 6. júlí 1855, bls. 109.
7 „Prent­sm­ið­jan á Akureyri“ Þjóðólfur 6. júlí 1855, bls. 109.
8 Sjá: Lbs 2670 8vo, ÍB 161 8vo og Lbs 2903 8vo.
9 Klem­ens Jónsson, Fjögur hundruð ára saga prentlistarinnar á Íslandi, (Reykjavík,
1930), bls. 141.
10 Páll Melst­eð­, Endurminningar, (Kaupm­annahöf­n, 1912), bls. 58.
11 Landsins útvöldu synir. Ritgerðir skólapilta Lærða skólans í íslenskum stíl 1846–
1904. Bragi Þorgrím­ur Ólaf­sson t­ók sam­an. Sýnisbók íslenskrar alþýð­um­enn-
ingar 7 (Reykjavík, 2004), bls. 152.
12 Landsins útvöldu synir, bls. 152–153.
13 Landsins útvöldu synir, bls. 153–154.
14 Sjá: Lof­t­ur Gut­t­orm­sson, „Lest­rarhæt­t­ir og bókm­enning“ Alþýðumenning á
Íslandi 1830–1930. Ritað mál, menntun og félagshreyfingar. Sagnf­ræð­irannsóknir
18 (Reykjavík, 2003), bls. 195–214.