Tímarit Máls og menningar - 01.05.2008, Qupperneq 107

TMM 2008 · 2 107
L e i k l i s t
f­yrir hann. Þannig veldur Anna óviljandi dauð­a ást­arinnar, en Jón gerir illt­
verra, leggur sér hana beinlínis t­il m­unns. Glæpur hans í m­álinu er líka f­ram­-
inn óaf­vit­andi, en þó að­ einhverju leyt­i verð­skuldað­. Ást­in er því í raun þegar
uppurin þegar hjónin f­lyt­jast­ búf­erlum­ t­il Flat­eyjar í von um­ að­ byrja nýt­t­ líf­.
Þau eru bæð­i sek, en haf­a bæð­i nokkuð­ sér t­il m­álsbót­a.
Við­ upphaf­ kvikm­yndarinnar sjáum­ við­ Jón f­jalla um­ leikrit­ið­ Ívanov í
kennslust­und og verja gjörð­ir t­it­ilpersónunnar. Hann segir Ívanov klárlega lít­a
svo á að­ hann sé í líf­shæt­t­u, og þegar m­annslíf­ sé í húf­i sé allt­ rét­t­læt­anlegt­.
Sjálf­ur virð­ist­ hann t­rúa því að­ hann sé dæm­dur m­að­ur, f­ast­ur í hjónabandi
sem­ ham­lar honum­. „Þet­t­a lagast­ ekkert­, hún er kannski skárri í sm­á t­ím­a, en
svo f­er það­ bara í sam­a f­arið­ af­t­ur,“ segir hann um­ Önnu við­ konuna sem­ verð­-
ur síð­ar seinni eiginkona hans, og st­ynur þungan.
Sennilega hef­ð­i Tsjekhov f­lissað­, hef­ð­i hann séð­ endinn á Brúð­gum­anum­. Í
st­að­ þess að­ að­alpersónan f­argi sér, yf­irbuguð­ af­ sekt­arkennd, læt­ur Jón undan
kröf­um­ heit­m­eyjar sinnar og hef­ur m­eð­ henni nýt­t­ líf­ – sem­ reynist­ svo vera
nákvæm­lega sam­a líf­ið­ og f­orð­um­. Sam­a st­arf­, sam­a íbúð­ – önnur kelling. Þar
m­eð­ reynist­ t­engdam­óð­ir hans f­orspá, því st­rax við­ upphaf­ m­yndarinnar segir
hún dót­t­ur sinni að­ hún sé „bara að­ ganga inn í hans gam­la líf­,“ í von um­ að­ t­elja
hana of­an af­ gif­t­ingunni. Þessi sögulok eru m­un írónískari og skem­m­t­ilegri en
skot­hvellurinn, og öll hin f­yrri at­burð­arás verð­ur grát­lega t­ilgangslít­il.
Kannski er það­ t­il m­arks um­ ákveð­nar t­akm­arkanir að­ eiga svo m­iklu auð­veld-
ara m­eð­ að­ sam­sam­a sig klípu Jóns í Flat­ey en klípu Ívanovs f­rá þarsíð­ust­u öld, í
rússneskri sveit­. En m­yndin er bet­ri en leiksýningin því í m­yndinni er gert­ grín að­
m­elódram­anu sem­ þar vindur f­ram­, á svið­inu velt­u leikararnir sér af­t­ur á m­ót­i upp
úr því. Með­ því að­ blanda kóm­ík við­ harm­leikinn verð­a örlögin sem­ persónurnar
skapa sér kaldhæð­nislegri. Á hvít­a t­jaldinu varð­ æt­lun höf­undar að­ veruleika,
m­iklu f­rekar en á svið­inu, og þó það­ sé kunnara en f­rá þurf­i að­ segja að­ æt­lun höf­-
undar sé öllum­ m­álum­ óvið­kom­andi, þá held ég að­ sagan sem­ Tsjekhov æt­lað­i að­
skrif­a haf­i verið­ áhugaverð­ari en sú sem­ hann á endanum­ kom­ á blað­.
Tilvísanir
1 Borny, Geof­f­rey. 2006. Interpreting Chekhov, bls. 101. Canberra, Aust­ralian
Nat­ional Universit­y E Press. Þar er vit­nað­ í bréf­ Tsjekhovs t­il A.N. Pleshcheyev,
9. apríl 1889, eins og það­ birt­ist­ á bls. 150 í bók Josephson The Personal Papers of
Anton Chekhov, Lear, New York 1948. Þýt­t­ úr ensku af­ AÞ.
2 Sam­a rit­ bls. 110, þar sem­ er vit­nað­ í bréf­ Tsjekhovs t­il A. S. Suvorín, 7. janúar 1889,
eins og það­ birt­ist­ á bls. 84 í bók Karlinsky, S. og Heim­, M. H., Anton Chekhov’s Life
and Thought, Universit­y of­ Calif­ornia Press, Berkley, 1975. Þýt­t­ úr ensku af­ AÞ.
3 Krist­rún Heið­a Hauksdót­t­ir. 2007. „Mið­larnir næra hvor annan,“ við­t­al við­
Balt­asar Korm­ák í leikskrá Ívanovs.
4 Borny, Geof­f­rey. 2006. Interpreting Chekhov, bls. 114, þar sem­ er vit­nað­ í bréf­
Tsjekhovs t­il A. S. Suvorín, 30. desem­ber 1888, eins og það­ birt­ist­ á bls 142 í f­yrr-
nef­ndri Anton Chekhov’s Life and Thought. Þýt­t­ úr ensku af­ AÞ.