Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1998, Síða 18

með brjóstakrabbamein og þurfa eftirmeðferð. Einnig var
rætt við hjúkrunarfræðinga og greind reynsla þeirra af því
að hjúkra konum með þennan sjúkdóm. Sú niðurstaða
sem fékkst við úrvinnslu viðtalanna var notuð til grundvallar
breytingunum ásamt heimildum og rannsóknarniðurstöðum.
Það er ekki ætlunin að gera nákvæman samanburð á
reynslu hópanna tveggja í þessari grein heldur að segja frá
því hvernig konunum í seinni hópnum líkaði við þessa
tilraun okkar starfsfólksins á deildinni um bætta þjónustu
við þær. En til að skýra máiið frekar þá var Ijóst við
úrvinnslu viðtalanna hjá konunum sem greinst höfðu fyrir
árið 1992 að brýn þörf var á að efla stuðning við þennan
sjúklingahóp.
Almennt um aukaverkanir krabbameins-
lyfjameðferðar
Rannsóknir benda til þess að krabbameinslyfjameðferð sé
sérstakur streituvaldandi þáttur (Andersen, 1992; Schaler,
1992; Schover og fl., 1995; Trief og Smith, 1996).
Rannsóknir hafa einnig sýnt að þetta er eina meðferðin
sem sýnir tölfræðileg tengsl við mikia streitu og líka eina
meðferðin þar sem þörf er á sálfræðilegri ráðgjöf á meðan
og eftir að meðferð lýkur (Trief og Smith, 1996).
Um 100 mismunandi aukaverkanir hafa verið greindar
hjá sjúklingum í krabbameinslyfjameðferð (Sitzia, Hughes,
og Sobrido, 1995). Mörg erfið sjúkdómseinkenni svo sem
ógleði, uppköst, andþyngsli og verkir, sem undantekning-
arlaust hafa áhrif á lífsgæði sjúklings, geta komið fram hjá
krabbameinssjúklingum og tengst sjúkdómnum sjálfum
eða meðferð hans. Sjúklingar hafa bent á að ógleði, upp-
köst, þreyta og slappleiki séu þau einkenni sem mestu
álagi valdi. Álagið sem fylgir því að ganga í gegnum
meðferð við krabbameini og þær aukaverkanir sem því
geta fylgt getur verið svo yfirþyrmandi fyrir suma sjúklinga
og fjölskyldur þeirra að þeir ákveða að hætta í meðferð-
inni. Að þróa betri aðferðir til að koma til móts við þarfir
þessara sjúklinga er mjög mikilvægt fyrir lífsgæði sjúk-
lingsins og árangur meðferðar. Á síðustu tuttugu árum
hafa orðið miklar og jákvæðar breytingar á stuðningi við
krabbameinsjúklinga. Þýðingarmestu framfarirnar hafa átt
sér stað í breyttum viðhorfum almennt til einkennameð-
ferðar og með tilkomu nýrra lyfja.
Redmond (1996) hefur bent á að 40-50% allra sjúkl-
inga sem fá krabbameinslyfjameðferð finni fyrir ógleði ein-
hvern tímann á meðferðartímabilinu en að meirihluti þeirra
eigi að geta haft fulla stjórn á ógleðinni með tilkomu nýrra
lyfja. Telur hún óásættanlegt að svo margir finni fyrir auka-
verkunum sem á að vera hægt að hafa stjórn á og að það
kalli á fleiri rannsóknir á þessu sviði. Heilbrigðisstarfsfólk
ætti að vera gagnrýnið og skoða í smáatriðum ógleðilyfja-
meðferð sjúklingsins. Þreyta og slappleiki eru sjúkdóms-
einkenni sem að sögn margra krabbameinssjúkiinga eru
tíðust og erfiðast að eiga við. Ýmiss konar uppbótarmeð-
18
ferð gegnir þýðingarmiklu hlutverki í meðferð sem stuðlar
að vellíðan og bata. Á síðastliðnum tuttugu árum hefur
heilbrigðisstarfsfólk í auknum mæli tekið til athugunar og
viðurkennt ýmiss konar uppbótarmeðferð eða óhefð-
bundna meðferð eins og sumir kjósa að kalla það t.d.
nudd, slökun og hugleiðslu. Þáttur læknismeðferðar í
þessu samhengi er umdeildur en segja má að almennt sé
viðurkennt að óhefðbundin meðferð hjálpi sjúklingnum að
hafa stjórn á erfiðum sjúkdómseinkennum, styrki hann
andlega og efli baráttuvilja hans og auki líkur á betri líðan
almennt (Wainstock, 1991). Þrátt fyrir viðurkenningu og
gagnsemi slíkrar meðferðar fyrir sjúklinginn þá nota hjúkr-
unarfræðingar hana ekki í sinni daglegu vinnu með sjúkl-
ingum (Redmond, 1996).
Breytt skipulag
Ef ég fengi svona aftur þá myndi ég ekkert hika við að fara í
gegnum svona meðferð aftur...mér finnst þessi reynsla mín
bara jákvæð miðað við þær lýsingar sem ég heyri hjá öðrum.
Þegar skoðuð voru sjónarmið kvennanna sem rætt var
við fyrir árið 1992 varð Ijóst strax frá upphafi að ýmsar
skipulagsbreytingar innan stofnunarinnar reyndust óhjá-
kvæmiegar. í gegnum allt það ferli beindist athygli hjúkrun-
arfræðinga fyrst og fremst að því að veita þeim konum
sem fóru í aðgerð og fengu krabbameinslyfjameðferð sem
bestan stuðning. Einnig var meðferð aukaverkana endur-
skoðuð og bætt, reynt var að gefa konunum betra tæki-
færi til að tala um hugsanir sínar og viðbrögð tengd sjúk-
dómnum og meðferð hans, ræða kvíða og ótta við hjúkr-
unarfræðing sem gat hlustað, hughreyst, leiðrétt misskiln-
ing og svarað spurningum. Árangur og þróun valt að miklu
leyti á skilningi og jákvæðu samstarfi á milli deilda, einnig á
skilningi lækna og deildarstjóra á deildinni sjálfri og á góðu
samstarfi hjúkrunarfræðinga, sjúkraliða og ritara deildar-
innar. Allir hafa unnið sameiginlega að því markmiði að
hjálpa konunum að aðlagast breyttum aðstæðum og gera
þeim kleift að horfa til framtíðar þrátt fyrir erfiðar og krefj-
andi aðstæður.
Sérfræðingur í krabbameinslækningum starfar ekki á
FSA. Eftirmeðferð hjá konum sem fá brjóstakrabbamein,
hefur verið stjórnað af krabbameinssérfræðingum á Land-
spítalanum og lyfjadeildarlæknum á FSA. Þeir sjúklingar
sem hér um ræðir hafa því þurft og þurfa enn að fara á
milli spítala og deilda á meðan á meðferð stendur. Með
skipulagsbreytingunum var reynt að koma til móts við
þarfir og óskir kvennanna á eftirfarandi hátt:
1. Fækka ferðum þeirra til Reykjavíkur. Krabbameins-
sérfræðingur frá Landsspítalanum kemur nú reglulega
og geta konurnar nýtt sér það eftir þörfum.
2. Stuðla að því að konurnar geti verið áfram á sömu
deild. Samráð var haft við lyflækna um að sinna þess-
um konum á handlækningadeildinni eftir að samþykki
skurðlækna og deildarstjóra á deildinni fékkst.
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 74. árg. 1998