Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 29

Svandís íris Hálfdánardóttir

' /

Krunaro ks
A flestum þeim stöðum þar sem aldraðir, alvar-
lega veikir og deyjandi sjúklingar dvelja má búast við dauðsföllum.
Tíðni dauðsfalla er mjög mismundi á hverjum stað og getur starfsfólk jafnvel
upplifað dauðsföll sjúklinga nokkrum sinnum í viku eða mánuði. Hjúkrunarfólk fær oft
og tíðum lítinn undirbúning fyrir það tilfinningalega álag sem getur fylgt því að annast deyj-
andi einstakling og þá sorg sem dauðanum fylgir. Hjúkrunarfólk horfir oft upp á dauðvona ein
staklinga og notar töluvert af tíma sínum í að undirbúa hinn deyjandi og hans nánustu fyrir
andlátið. Réttmætt er að athyglin sé á þessum tíma fyrst og fremst á að mæta þörfum
hins dauðvona og fjölskyldu hans. En hvað með starfsfólkið? Starfsfólkið sem er að
styðja getur einnig verið að syrgja. Starfsfólkið hefur kannski ekki lokið við
að syrgja einn einstakling þegar sá næsti deyr.
Hjúkrunarfólk tekur mismikinn þátt í umönnun deyjandi
fólks, en oft og tíðum myndast það náið samband
milli ákveðinna umönnunaraðila og hins deyjandi og fjöl-
skyldu hans að það kallar fram sorgarviðbrögð við andlát
hans. Á þetta helst við um þær deildir eða stofnanir þar
sem sömu sjúklingarnir koma aftur og aftur eða þar sem
einstaklingar dvelja í langan tíma og náið samband myn-
dast við sjúklinginn og fjölskylduna. Við þær aðstæður þarf
því hjúkrunarfólk oft að takast á við sorg og syrgja það
samband sem það hafði við hinn látna og fjölskyldu hans.
Það má segja að hjúkrunarfólk sýni tvennslags við-
brögð við andláti sjúklings: a) sem fagmanneskja hikar það
við að gráta fyrir framan fjölskylduna, b) sem persóna upp-
lifir það leiða og tárast, en sem fagmanneskja heldur það
aftur af tárunum. Áhyggjur og ruglingur varðandi það
hvernig starfsfólk á að haga sér sem fagmanneskjur getur
leitt til þess að margir fela kvíða sinn og tilfinningar varð-
andi andlát sjúklings bæði fyrir sjálfum sér og vinnufélög-
um. Ef hjúkrunarfólk vill læra eitthvað um sjálft sig ætti það
ekki að forðast sín eigin tilfinningalegu viðbrögð við dauð-
anum.
Að hugsa um dauðann
Fáir hugsa um dauðann fyrr en þeir standa frammi fyrir
eða finna fyrir nálægð hans, annað hvort sjálfir eða vegna
annarra. Það má jafnvel segja um þá sem vinna í nálægð
við dauðann og/eða deyjandi einstaklinga, að þeir verði oft
meðvitaðri um hve lífið getur verið brothætt. Ef starfsfólk
sem vinnur með deyjandi einstaklingum og fjölskyldum
þeirra getur litið á dauðann sem síðasta þroskaverkefnið í
lífshringnum er það líklegra til að upplifa þessa vinnu sem
meira gefandi og tilgangsríkari. Það er ekki þar með sagt
að starfsfólki finnist ekki erfitt að upplifa það sem fyrir þeim
er ótímabært andlát, t.d. þegar fólk deyr frá ungum börn-
um.
Hjúkrunarfólk sem annast einstaklinga sem eru dauð-
vona, er stöðugt minnt á þeirra eigin dauðleika. Til þess að
geta annast deyjandi einstakling og fjölskyldu hans á við-
eigandi hátt verður starfsfólk að horfast í augu við eigin til-
finningar varðandi dauðann og þróa með sér eigin sýn á
hann og hvað það er að vera deyjandi. Það er ekki nauð-
synlegt að vinna alveg í gegnum þetta, en mikilvægt er að
reyna að skilja þessar tilfinningar og viðhorf, annars mun
kvíði og afneitun há starfsfólki í starfi sínu. Starfsfólki getur
liðið óþægilega varðandi dauðann og hræðist jafnvel þann
sem er deyjandi. Til þess að starfsfólk geti unnið með
þeim sem eru deyjandi er nauðsynlegt fyrir starfsfólk að af-
neita ekki dauðanum heldur líta á hann sem hluta af lífinu.
Að vinna sig í gegnum sorgina
Margt hjúkrunarfólk sem vinnur þar sem andlát eru algeng
og nálægð við syrgjandi fjölskyldur er mikil upplifir jafnvel
Svandís l’ris Hálfdánardóttir, lauk B.S. prófi i hjúkrun frá HÍ 1988 og
M.S.N. prófi ffrá University of British Columbia, Vancouver, Kanada
1994. Starfa á krabbameins- og lyflækningadeild 11E á Landspítala.
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 74. árg. 1998
29