Ráðunautafundur - 15.02.1991, Qupperneq 151

-143-
hljóta að vera talsvert miklar í smáum búfjárstofnum eins og hér á landi.
í tengslum við erfðaverkfræði hefur áhugi á óbeinu úrvali aftur aukist verulega.
Þar er nokkuð rætt um möguleika þess að brjóta erfðaefnið upp í búta með
svonefndum skerðihvötum og kortleggja breytileika í lengd bútanna (Restriction
fragment length polymorphisms). Þá séu góðar vonir til að finna tengsl ákveðinna
búta við mikilvæga framleiðslueiginleika. ísraelsmaðurinn Soller, sem er einn af helstu
frumkvöðlum þessarar tækni, hefur nýverið skrifað ítarlega yfirlitsgrein um þróun
þessarar tækni og þá úrvalsmöguleika sem hún gefur kost á. Hann lætur í ljós þá
bjartsýni að finna megi aðferðir sem geti gert úrval 20-30% markvissara en það er nú,
t.d. í nautgriparækt. Hann telur að þátta sem tengjast mótstöðu gegn sjúkdómum eigi
að leita í samanbinði milli ólíkra búfjárkynja en fyrir eiginleika eins og vöxt og
mjólkurframleiðslu þá leggur hann til að leita eigi skipulega innan stórra afkvæmahópa
og bendir sérstaklega á hvemig eigi að nýta afkvæmahópa undan sonum þeirra
nautsfeðra sem mest eru notaðir í slíkri leit.
Hér er einnig ástæða til að nefna rök sem Dempfle setur fram í nýlegri grein þar
sem hann hvetur til varfærni við notkun óbeins úrvals. Þegar óbeinu úrvali er beitt, er
oft valið til mikilla öfga fyrir tengda eiginleikanum til að ná fram breytingu í
framleiðslueiginleikanum. Valdir einstaklingar eru því að meðaltali mjög frábrugðnir
upprunalegri meðalarfgerð hvað varðar tengda eiginleikann. Demple bendir þá
almennu reglu í stofnerfðafræði að arfgerðum sem skera sig úr fylgir að jafnaði lakari
lífsþróttur en arfgerðum sem liggja nærri stofnmeðaltali. Því geti óbeint úrval haft
neikvæð áhrif á eiginleika sem tengjast lífsþrótti í stofninum og árangur af þeim sökum
orðið lakari en skyldi. Tæpast þarf að efast um að hreysti og frjósemi eru eiginleikar
sem hafa áhrif á lífsþrótt og einnig má velta fyrir sér hvort vaxtarþættir séu það ekki
einnig.
ÓNÆMIS- OG SJÚKDÓMAERFÐAFRÆÐI
Umræða um erfðagalla og erfðasjúkdóma sem orsakast af duldum erfðavísmn í einu
sæti hefur verið hluti af umræðu um búfjárkynbætur frá því búfjárrækt hófst. Hér
verður ekki fjallað mn þau vísindi.
Nokkuð lengi hefur verið ljóst að mótstaða gegn eða næmni fyrir ýmsum smit- og
sníkjudýrasjúkdómum væri að einhverju leyti háð erfðum. Raunar eru rannsóknir
Halldórs Pálssonar á mótstöðu fjárstofna gegn mæðiveiki taldar fyrstu rannsóknir á
þessu sviði í heiminum hjá búfé. Á undanförnum árum hafa rannsóknir á þessu sviði