Ráðunautafundur - 15.02.1991, Blaðsíða 191

-183-
ætternis á þann hátt að kynbótaeinkunn föður kýrinnar og móðurföður er notuð við
matið. Mati á erfðamun milli búa var einnig breytt. Hann er nú metinn á grunni
kynbótaeinkuima feðra og móðurfeðra kúa á búinu. Einkunnir nautanna í þessu mati
eru leiðréttar vegna væntanlegra erfðaframfara í stofninum.
Erlendis hefur verið mikil og mjög ör þróun í aðferðum við mat á kynbótagildi
nautgripa á allra síðustu árum. Þessar breytingar hefjast laust eftir 1970 þegar
Henderson hafði kynnt aðferðir sínar við BLUP mat, sem þá var víða tekið upp við
afkvæmadóma á nautum. Á allra síðustu árum hefur síðan BLUP mat með „animal
model" verið tekið upp við kynbótamat á öllum gripum í ræktunarhópnum víða um
heim. Ástæða er að vekja athygli á því að það sem gerði þörf fyrir breytingar í
kynbótamati biýnastar var að úrval eftir eldri aðferðum hafði í raun kollvarpað
mörgum þeim forsendum sem eldri aðferðimar byggðu á.
Full ástæða er til að meta gildi þessara nýju aðferða við aðstæður hér á landi.
Fátt bendir til að nýjar aðferðir muni breyta nokkm um val á nautum að lokinni
afkvæmarannsókn á meðan allt það val fer fram innan eins árgangs nauta. Aftur á
móti horfir málið öðm vísi við hvað varðar kynbótamat á kúnum. Nautsmæður er
verið að velja úr hópi kúa á mjög breytilegum aldri og þar skiptir því máli að geta
tekið tillit til þess í kynbótamatinu. Með notkun á einkunnum nautanna í
ætternisdómi skiptir einnig máli að rétt sé leiðrétt fyrir stofnbreytingum og það tryggja
hinar nýju aðferðir vafalítið mun betur en þær aðferðir sem notaðar era nú. Notkun
slíkra aðferða mundi því um leið tryggja aukna áherslu á yngstu kýmar í ræktuninni
eins og rætt er hér að framan að brýnt sé að stefna að. Þess má einnig vænta að
ávinningur þessara aðferða sé meiri við þá eiginleika sem ætla má að komi af auknu
vægi inn í ræktunarstarfið í framtíðinni en fyrir afkastagetu kúnna.
Hér er ekki rúm til að ræða ýmis fræðileg en um leið hagnýt atriði í kynbótamati
sem allmikið hefur verið fjallað um á síðari áram víða erlendis. Má þar nefna atriði
eins og erfðafylgni á milli mismunandi mjólkurskeiða, mismikinn breytileika eftir
búum, sem oft er háður meðaltali, sérmeðferð ákveðinna gripa, sameiginleg áhrif
hóphluta (c2 áhrif), hugsanlegar móðurerfðir, fósturáhrif á afurðir o.s.frv. Rétt er samt
að hafa hugfast að allt em þetta þættir sem kunna að koma við sögu og hafa áhrif
á afurðatölur þær sem verið er að nota hverju sinni.
Ástæða er einnig til að leiða hugann að samræmdu kynbótamati bæði fyrir naut
og kýr fyrir ýmsa aðra eiginleika en afkastagetu. Þar er mikið verk að vinna í
sambandi við mat á aðferðum við leiðréttingar og framkvæmd sjálfs kynbótamatsins.
Vegna smæðar stofnsins og takmarkaðra mælinga á mörgum eiginleikum er ekki