Ráðunautafundur - 15.02.1991, Blaðsíða 159

-151-
oft til neikvæðrar svörunar í öðrum lífeðlisþáttum, eins og nefnt er hér á undan, og
ávinningurinn því vafasamur. Flutningar á erfðavísum sem framleiða hormón standa
oft í beinni samkeppni við beina hormónagjöf og erfðatæknin hefur einmitt gert
framleiðslu á hormónum það ódýra að hormónagjöf er orðinn raunhæfur valkostur.
Nokkur áhugi hefur einnig verið tengdur ákveðnum vel þekktum próteinum í líkama
eins og mjólkurpróteinum, ullarpróteini og próteinum í vöðvum. Á þessu sviði virðist
fremur mega vænta árangurs. í sumum tilfellum mun þó vöntun í virkni gripsins ekki
vera takmarkandi þáttur í framleiðslu þessara efna í líkama, heldur skortur á
byggingarefnum í næringu hans. Þriðji hópur erfðavísa sem taldir eru álitlegir til
flutnings, eru erfðavísar sem tengjast sjúkdómum, mótstöðu gegn þeim eða næmni. Þá
eru einnig ræddir möguleikar á að slökkva á virkum erfðavísum og má þar nefna sem
dæmi framleiðslu á mjólkursykri hjá kúm og hvata sem valda niðurbroti á
vöðvapróteini í líkamanum.
Eitt svið í flutningi erfðavísa sem aftur á móti hefur þegar fengið hagnýt not er
flutningur á erfðavísum úr öðrum tegundum í búfé til framleiðslu verðmætra efna.
Dæmi um slíkt er sauðfé sem hefur erfðavísa fyrir framleiðslu á „faktor IX" og
„antitiypsini" í sauðamjólk en þessi efni eru verðmæt sem lyf við arfgengum
sjúkdómmn í mönnum. Á þennan hátt hafa verið byggðar upp virkar lifandi
verksmiðjur til lyfjaframleiðslu.
Áhugi er einnig á ýmsum þekktum stakerfðavísum í búfé, sem hafa mikil
mælanleg áhrif. Vandinn er sá, að þó áhrif þessara erfðavísa á svipfar einstaklingsins
séu vel þekkt þá eru erfðavísarnir sjálfir eim óþekktir.
Eins og ljóst má vera þá er framleiðsla á gripum með nýja erfðavísa enn ákaflega
kostnaðarsöm. Hins vegar er fjarri því að þó að slfldr einstaklingar hafi verið búnir til
þá sé hægt að nota þá beint í hagnýtu ræktunarstarfi. C. Smith hefur ásamt fleirum
nokkuð fjallað um hvernig eðlilegt sé að prófa gripi sem ætti að nota í hagnýtri
búfjárrækt. Hann bendir á að áður en til nota á slflcum gripum kemur þá þurfi að
meta áhrif af nýjum erfðavísi í stofninum og hugsanleg hliðaráhrif hans. Slflc prófun
tekur óneitanlega langan tíma. Þegar um er að ræða erfðavísa sem hafa áhrif á
framleiðslueiginleika verður því að vænta umtalsverðra áhrifa eigi þessir nýju
erfðavísar að skila meiru en hefðbundið ræktunarstarf í viðkomandi búfjárstofni
mundi skila á sama tíma. Þess vegna þurfi nýr erfðavísir að hafa áhrif sem leiði til að
minnsta kosti 10% framfara í stofninum. Vafamál er hvort finna megi marga erfðavísa
sem hafa svo mikil áhrif og einnig bendir hann á að svo mikil breyting geti leitt til það