Orð og tunga - 01.06.2016, Side 27

Þorsteinn G. Indriðason: Á mörkum afleiðslu og samsetningar? 17
so. no. samsetning so. no. samsetning
auka -auki kaupauki selja -sali bílasali
bera -beri blaðberi sinna -sinni friðarsinni
búa -búi einbúi skera -skeri hárskeri
fara -fari geimfari virkja -virki vélvirki
gefa -gjafi gleðigjafi vita -viti átt aviti
hafa -hafi rétt hafi þiggja -þegi hjartaþegi
rita -riti fl ugriti þola -þoli brotaþoli
Tafla 6. Núllafleiddir karlkynsliðir.
Yfirleitt liggur nokkuð ljóst fyrir hvaða sögn liggur að baki núllaf-
leiddu karlkynsliðunum en í öðrum tilvikum er það óljósara. Þannig
er t.d. hæpið að myndirnar -gjafi í gleðigjafi, -sali í bílasali eða -þegi í
hjartaþegi séu dregnar af nafnhætti af viðkomandi sögnum. Ef eitthvað
er þá eru þessir liðir frekar dregnir af eignarfallsmynd nafnorðs af
sama stofni, sbr. gjaf+ar, og af sal+a og af sagnbótinni þegið. Ekki er
hægt að segja um karlkynsliði að grunnorðið sé sjálf samsetningin.
Samsettar sagnir eins og *kaupauka, *smitbera eða *methafa eru ekki til
í íslensku.
3.4 Orðlíkir seinni liðir og tengsl við sjálfstæð orð
3.4.1 Inngangsorð
Í þessum undirkafla verða tengsl hvorugkyns- og kvenkynsliða við
sjálfstæð orð könnuð nánar. Enn fremur verður reynt að svara þeirri
spurningu hvort þessir liðir geti talist til viðskeytislíkja. Í slíkri grein-
ingu er gert ráð fyrir að til séu samsvarandi sjálfstæð orð sama útlits
og þessir liðir (sbr. 2.4). Ekki er hins vegar einboðið að liðirnir í Töflu 3
hafi þróast á þann veg. Hér er ýmislegt sem bendir í aðra átt. Liðirnir
sjálfir innihalda viðskeyti og stundum hljóðbreytingu í stofni sem
má þá telja óvenjulega kerfisvæðingu ef miðað er við kerfisvæddu
viðskeytin í kafla 2.4. Fjallað verður um tengsl hvorugkynsliða við
sjálfstæð orð í 3.4.2, tengsl kvenkynsliða við sjálfstæð orð í 3.4.3 og að
lokum, í 3.4.4, verður rætt um það hvort hér sé á ferðinni kerfisvæðing
eða eitthvað annað.
glósa (no.) – glósa (so.), sýsla (no.) – sýsla (so.) og sturta (no.) – sturta (so.) en þett a
þyrft i að skoða nánar.
tunga_18.indb 17 11.3.2016 14:41:09