Orð og tunga - 01.06.2016, Page 60

50 Orð og tunga
c. Nú þarf mikið að undirbúa fyrir stórt mót eins og þetta,
kvíður þú allri vinnunni? „Ég kvíð nú ekki beint fyrir
henni …
Skinfaxi 1996, 3. tbl., bls. 8/timarit.is
Það kemur á óvart hve ung sterkbeygða nútíðin er þar sem sögn in
var fyrir löngu orðin sterk í þátíð og lýsingarhætt i þátíðar. Tíma setn-
ingunni ber samt sem áður að taka með varúð: Hún vott ar einungis
viðkomandi dæmi en segir ekkert um tilvist þeirra sem eldri gætu
verið. Það er ekki fyrr en undir lok síðustu aldar sem sterka beygingin
virðist vera orðin nokkuð útbreidd.
Á svipuðum tíma og sterka nútíðarbeygingin gerir vart við sig fer
að örla á annarri nýjung. Hún er af setningafræðilegum toga og er
í því fólgin að farið er að nota aukafallsfrumlag með kvíða við hlið
nefnifallsfrumlagsins. Svo er enn. Hins vegar eru vísbendingar um að
þróast hafi ákveðin tengsl á milli sterkrar nútíðar og auka falls frum-
lags í tilteknum persónum eins og lesa má hjá Margréti Jóns dótt ur
(2015). Spennandi er því að sjá hver þróunin muni verða.
3.3 Stutt samantekt
Meginviðfangsefni þessa kafl a var tilkoma sterku þátíðarinnar og
þar með sterkrar beygingar. Beygingardæmið frá Runólfi Jónssyni
og notkunardæmin frá Jóni Magnússyni úr Píslarsögunni eru öruggir
vitn is burðir um sterka beygingu þátíðar og lýsingarhátt ar þátíðar frá
17. öld. Um leið er alveg hugsanlegt að sterka beygingin sé miklu
eldri, sbr. umræðuna í 3.1.
Ungur aldur elstu sterkbeygðu nútíðardæmanna vekur a.m.k.
tvær spurningar. Annars vegar hljóta, eins og áður var minnst á, að
vakna efasemdir um raunverulegan aldur beygingarinnar. Hins veg-
ar vaknar líka sú spurning hvort þátíð sé líklegri til breytinga en nútíð
enda sé notkunarsvið tíðanna ólíkt og ekki alltaf sambærilegt.14 Saga
kvíða gæti kannski stutt þá skoðun þar sem tæplega þrjár aldir skilja
að elstu dæmin um hvora breytingu fyrir sig. Um þett a verður fj all að
síðar.
14 Í Íslenskri orðtíðnibók hjá Friðriki Magnússyni og Stefáni Briem (1991:1192) sýna
tölur að þátíð í sagnorðum er miklu algengari en nútíðin. Ýmislegt skiptir máli, t.d.
málfræðileg tala og eðli textanna. Þannig er nútíðin algengari í sumum tilvikum.
tunga_18.indb 50 11.3.2016 14:41:12