Orð og tunga - 01.06.2016, Side 90

80 Orð og tunga
Sem vonlegt er hafa þessir seðlar verið flokkaðir sem dæmi um lo.
heil brigðr í gagnagrunninum og þau sýna að fs. með gat tekið með sér
hvorugkynsmynd þessa lýsingarorðs. Athygli vekur að dæmin þrjú
um orðin með heilbrigt eru öll úr annálum, handritinu AM 420 c 4°,
sem geymir einmitt tvö af þremur dæmum safnsins um orðin með
heilbrigðu (sjá (19b–c)). Samt hefur sú ályktun verið dregin að með heil-
brigt innihaldi lýsingarorðið en með heilbrigðu nafnorðið heilbrigða.
Sam kvæmt máltilfinningu Íslendings, sem þekkir ekki no. heilbrigða
en veit að fs. með getur bæði stýrt þolfalli og þágufalli, væri þó ekkert
á móti því að túlka með heilbrigðu þannig að þar sé lýsingarorðið á
ferð.
5 Lokaorð
Hér að framan var vakin athygli á þeirri tvíræðni sem birtist í ís lensk-
um forsetningarliðum þar sem orðmynd í þágufalli endar á -u og til
greina kemur að túlka hana sem hvorugkynsmynd lýsingarorðs eða
þágufall veiks kvenkynsnafnorðs. Sýnd voru tvö slík dæmi sem má
skýra þannig að lýsingarorðsmynd hafi verið túlkuð sem nafn orðs-
mynd að óþörfu. Annars vegar hefur orðasambandið at ósekju feng-
ið höfunda sumra fornmálsorðabóka til að endurgera físl. no. ósekja.
Hins vegar flokkar hið rafræna gagnasafn orðabókar Árna nefnd ar
for setn ingarliðinn með heilbrigðu undir físl. no. heilbrigða. Í forn ís-
lensk um textum eru ekki þekkt dæmi um þessi nafnorð utan for setn-
ing ar liðanna og í báðum tilvikum má færa rök fyrir því að um lýs ing-
ar orðsmyndina sé að ræða.
Á hinn bóginn er ekki sjálfsagt að fella no. ósekja kv. ‘sakleysi’ úr
orðabókum um íslenskt nútímamál. Nafnorðið birtist utan for setn-
ing arliðarins í þjóðsagnaútgáfu frá 20. öld og er þannig óneitanlega
skjal fest þótt óvíst sé að það hafi nokkurn tíma verið algengt. Ætla
má að nafnorðið hafi verið lesið út úr orðasambandinu að ósekju og sú
túlkun hefur e.t.v. fengið stuðning af no. sekja ‘sekt’.
Þótt no. ósekja sé gert að flettu í nútímamálsorðabókum á grund-
velli fyrrnefndrar heimildar bendir framangreind athugun til að
ekki sé við hæfi að fara með orðasambandið að ósekju sem dæmi um
nafn orð ið. Réttara væri að meðhöndla orðmyndina ósekju sem forna
beyg ing ar mynd lýsingarorðs. Á sama hátt og lesandi getur t.d. flett
upp orðmyndinni vettugi og fundið vísun í fn. vætki þar sem orða sam-
bandið virða að vettugi er útskýrt, ætti hann að finna myndina ósekju
tunga_18.indb 80 11.3.2016 14:41:14