Morgunblaðið - 03.05.2018, Qupperneq 46

46 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. MAÍ 2018
Einstakur möguleiki á að fá einkafund með talsmanni EBK, Anders Ingemann Jensen, um
uppsetningu á EBK sumarhúsum á Íslandi. Á fundinum verður farið yfi r byggingarferlið, kost-
naðaráætlanir og allt það sem viðkemur því, að fá nýtt EBK sumarhús byggt á íslandi.
Föstudaginn 4. maí og laugardaginn 5. maí 2018 – Báða dagana frá kl. 10-17
Fundarstaður og stund: Stepp ehf., Ármúla 32, 108 Reykjavík
Nauðsynlegt er að panta fundartíma gegnum netfangið aj@ebk.dk, í síma +45 4020 3238 eða
á vefnum ebk-hus.is. Anders talar dönsku og ensku.
Komið og upplifi ð hið stórkostlega HIRSEHOLM 111 Hús
Hagavík/Tjarnarvík við Þingvallavatn
Frekari upplýsingar um staðsetningu er hægt af nálgast í síma 696 9899
Bókið fund með EBK í Reykjavík, sérsniðin að ykkar óskum
OPIÐ HÚS Sunnudaginn 6. maí kl. 13-16
EBK HUSE A/S, Skovsøvej 15, DK-4200 Slagelse
Anders Ingemann Jensen, Sími +45 4020 3238, Netfang: aj@ebk.dk
18
18
2
Hefur þú hug á að byggja nýtt sumarhús?
WWW.EBK-HUS.IS
DÖNSK HÖNNUN
OG ARKITEKTÚR
Fyrir einu ári skrifaði
undirritaður grein sem
hann nefndi: „Mars-
mánuður fyrir rist-
ilkrabbamein“, en mán-
uðurinn er víða
helgaður baráttunni
gegn þessum illvíga
sjúkdómi. Með
ákveðnum skimunar-
aðferðum má greina
forstig þessa krabba-
meins (ristilsepa) og fyrirbyggja
það. Þess vegna hafa flestar þjóðir
hafið skimun með ýmist skipulögð-
um eða óskipulögðum hætti.
Aðgerðaleysi
Það vekur víða athygli að heil-
brigðisyfirvöld á Íslandi hafa ekki
sýnt baráttunni gegn þessu krabba-
meini meiri áhuga og vilja í verki
með því að hefja skimun. Ein-
staklingar og áhugahópar hafa hins
vegar barist lengi fyrir „vitundar-
vakningu“ um þetta krabbamein. Sú
barátta er að skila þjóðinni meiri
þekkingu og skilningi á mikilvægi
fyrirbyggjandi aðgerða. Framfarir í
skimunaraðferðum á undanförnum
árum hafa leitt til meiri og betri ár-
angurs.
Ristilkrabbamein er þriðja al-
gengasta krabbameinið og önnur al-
gengasta dánarorsök af völdum
krabbameina á Íslandi. Til ársins
2060 mun mannfjöldi á Íslandi
aukast um 40%, en fjöldi krabba-
meina í ristli og endaþarmi um
100%, ef ekkert er að gert (mynd 1).
Skimun eftir duldu blóði
í hægðum
Skimun eftir blóði í hægðum
(FOBT) er aðferðin sem flestar
þjóðir hafa beitt á síðustu áratugum.
Skimanirnar hafa margar verið lýð-
grundaðar og byggðar á niður-
stöðum vísindarannsókna sem gerð-
ar voru í fjórum löndum.
Árangurinn af þessum skimunar-
aðferðum er slakur og
lækkun dánartíðni að-
eins um 16%-18%.
Leit að blóði í hægð-
um með nýrri aðferð
eða FIT-rannsókn
vekur von um betri ár-
angur. Leit að blóði í
hægðum þarf að beita
á hverju ári eða annað
hvert ár um nokkurra
ára skeið og þátttaka
þarf að vera góð (>
65%) til að ná árangri.
Með þessari aðferð er fyrst og
fremst verið að leita að og greina
krabbamein. Lækkun á dánartíðni
er sennilega eitthvað meiri en áhrif á
nýgengi léttvæg.
Bent hefur verið á flókið skipulag,
takmarkaðan árangur og dýra fram-
kvæmd við leit að duldu blóði í
hægðum. Nýlegar niðurstöður frá
viðamikilli finnskri skimunarrann-
sókn staðfesta þetta.
Landlæknisembættið hefur mælt
með þessari aðferð við íslensk heil-
brigðisyfirvöld að tillögu Krabba-
meinsfélags Íslands og mun undir-
búningur hafin.
Ristilspeglun sem
skimunaraðferð
Niðurstöður rannsókna, þar sem
speglunum er beitt í skimunartil-
gangi, hafa verið að koma fram síð-
ustu 10 árin. Öllum er nú ljóst að
ristilspeglun er kjörrannsókn til að
greina krabbamein og forstig þeirra
í ristli. Hún er alltaf síðasta rann-
sóknin ef blóð finnst í hægðum.
Þrátt fyrir að ekki liggi fyrir nið-
urstöður slembirannsókna á yfir-
burðum langrar ristilspeglunar er
fjöldi annarra rannsókna (á ristil-
speglunum), sem sýna mun meiri
lækkun á dánartíðni (70%) og lækk-
un á nýgengi (30-50%). Tækninýj-
ungum fleygir frama í gerð spegl-
anatækja og gera okkur kleift að
greina minnstu slímhúðarbreyt-
ingar og sepa í ristlinum. Í þeim
löndum þar sem áhersla er lögð á
skimun eftir ristilkrabbameini fer
ristilspeglunum mjög fjölgandi.
Betri þjálfun lækna til að fram-
kvæma speglanirnar er metn-
aðarmál og áhersla lögð á skráningu
og samræmda gæðavísa fyrir rann-
sóknina. Fylgikvillar eru nú mjög
sjaldgæfir og dauðsföll fáheyrð.
Samanburður á áhrifum fram-
angreindra aðferða á nýgengi rist-
ilkrabbameins er áhugaverður
(mynd 2).
Evrópukönnun 1970-2011
Í nýlegri könnun (BMJ, 2015) á
breytingu á dánartíðni af völdum
krabbameins í ristli og endaþarmi í
34 Evrópulöndum, sem tekur yfir
nær 40 ár (1970-2011), kemur í ljós
verulegur munur á milli landa. Meg-
inniðurstöður könnunarinnar eru að
í þeim löndum þar sem lækkun á
dánartíðni er mest (25% hjá körlum,
30% hjá konum), er aðgengi að
skimunarþjónustu betri, ristilspegl-
unum er ríkulega beitt og sér-
fræðiþjónusta góð.
Nú er verið að gera viðamiklar
rannsóknir í 4 löndum, í Noregi
(NordICC), Svíþjóð (SCREESCO),
Bandaríkjunum (Colonprev) og
Spáni (CONFIRM). Bráðabirgða-
niðurstöður lofa góðu um árangur
ristilspeglana.
Ný rannsókn (tilfellarannsókn)
frá Bandaríkjunum (Ann Intern
Med, 2018), sýnir að marktæk fylgni
er á milli ristilspeglana og lækkunar
í dánartíðni um 61%.
Margar þjóðir horfa til skimunar
með ristilspeglunum, en vegna
fólksfjölda og skorts á mannafla til
að framkvæma rannsóknirnar verð-
ur erfitt og næsta ómögulegt fyrir
margar þjóðir að beita þessari að-
ferð.
Hvað með okkur á Íslandi ?
Á Íslandi má ná góðum árangri
með þessari skimunaraðferð (rist-
ilspeglunum). Þjóðin er fámenn og
margir vel þjálfaðir læknar fyrir
hendi. Af heildarfjölda ristilspegl-
ana nú er um helmingur þeirra
gerður í forvarnarskyni.
Þess vegna má spyrja:
1. Hvers vegna veljum við skim-
unarrannsókn sem er flókin og dýr?
Aðferðin skilar litlum árangri og
hefur takmörkuð áhrif á dánartíðni,
lítil áhrif á nýgengi og lífsgæði.
2. Hvers vegna veljum við ekki
skimunarrannsókn, sem þegar er
hefð fyrir hér á landi, skilar betri ár-
angri og hefur fáa alvarlega fylgi-
kvilla? Hún hindrar kabbamein og
eykur því lífsgæði fólks.
Ristilspeglun er vænlegust til að
hafa mest áhrif á dánartíðni og ný-
gengi sjúkdómsins. Hún forðar okk-
ur frá ristilkrabbameini. Hvers virði
er það?
Aðgerðaleysi og skert lífsgæði
Eftir Ásgeir
Theodórs
» Það vekur athygli að
heilbrigðisyfirvöld
á Íslandi hafa ekki sýnt
baráttunni gegn þessu
krabbameini meiri áhuga
og vilja í verki með því
að hefja skimun.
Ásgeir Theodórs
Höfundur er læknir, sérfræðingur
í heilbrigðisstjórnun og
meltingarlækningum.
atheodor@simnet.is
Fjöldi krabbameina eftir aldri 2020-2060
60
50
40
30
20
10
2020 2030 2040 2050 2060
Árið 2060
Árið 2020
Fjöldi
Aldur: ára20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85
Fjöldi krabbameina hjá
yfir 60 ára eykst vegna
fjölgunar einstaklinga
í þeim aldurshópi
Áhrif aðferða á nýgengi krabbameins í ristli
Leit að blóði í hægðum Ristilspeglunarskimun
400
300
200
100
Fjöldi
Aldur: 25 35 45 55 65 75 85 25 35 45 55 65 75 85
Nýgengi í dag Nýgengi eftir 10 ár Nýgengi í dag Nýgengi eftir 10 ár
Áhrif á nýgengi
● Fækkar ekki
fjölda greindra
krabbameina
● Hefur ekki áhrif
hjá þeim sem eru
yfir 80 ára
Áhrif á nýgengi
● Fækkar fjölda
greindra krabba-
meina
● Líka hjá þeim
sem eru yfir 80 ára
Einhverjum kann
að þykja það smámál,
en ekki mér að opna
fyrir sölu á áfengi í
Hagkaup á Garða-
torgi. Mér er alger-
lega fyrirmunað að
skilja hvað Sjálfstæð-
isflokkurinn var fljót-
ur að samþykkja er-
indi frá Högum þess
efnis að fá að opna
vínsölu inni í verslun Hagkaups.
Vitanlega er það ólöglegt, en samt
vildi Gunnar Einarsson bæjarstjóri
láta skoða málið og með jákvæðum
huga. Garðaskóli, langstærsti ung-
lingaskóli bæjarins, er steinsnar frá
Garðatorgi og fyllist Hagkaups-
búðin af nemendum í hádeg-
ishléinu. Ekkert heyrist frá For-
varnanefnd Garðabæjar sem hefur
til þessa verið vakandi í mik-
ilvægum málum samfélagsins. Í
stað þess að lúffa á hún vitanlega
sjálf að sýna frumkvæði í þessu
brýna forvarnarmáli í bænum.
En af hverju var erindinu ein-
faldlega ekki bara hafnað? Það er
vínbúð í Garðabæ langt frá öllum
skólum við hliðina á einni vinsæl-
ustu verslun landsins, nefnilega
Costco. Við munum að það voru
Hagar sem leiddu hagsmunabar-
áttu verslunar að fá að selja áfengi
með frumvarpinu „brennivín í búð-
ir“. Hagar eru félag rekið áfram af
hagnaðarhvötinni einni saman.
Hagkaup mundi ég aldrei treysta
til að láta vera að selja ólögráða
unglingum vín ef þeir
gætu bara grætt á því.
Um það snýst þetta
ólánsmál. En þó beita
eigi bæjarstjóranum til
að þrýsta á fjármála-
ráðherra og formann
Sjálfstæðisflokksins
sem einnig býr í bæn-
um er rétt að halda
líka til haga að fulltrú-
ar minnihlutans, sem
nú eru komnir í fram-
boð fyrir Garðabæj-
arlistann og Miðflokkinn, eru engu
skárri og lyftu ekki litla fingri þeg-
ar málið var til umfjöllunar í bæj-
arráði. Í uppsveiflupartíinu hér í
Garðabæ eru menn dauðhræddir
við að verða óvinsælir og vilja
dansa með. Þetta vita stjórnendur
Haga upp á hár. Þeir eru snjallir
enda fyrirstaðan lítil sérstaklega
rétt fyrir kosningar þegar auðvelt
er að beita fyrir sig stjórn-
málamönnum sem skortir alla stað-
festu.
Vín í Hagkaup á
Garðatorgi – Nei takk
Eftir Einar
Sveinbjörnsson
Einar Sveinbjörnsson
» Garðaskóli, lang-
stærsti unglinga-
skóli bæjarins, er stein-
snar frá Garðatorgi og
fyllist Hagkaupsbúðin
af nemendum í hádegis-
hléinu.
Höfundur skipar eitt af neðri sætum
Framsóknarflokksins í Garðabæ.
atvinna@mbl.is
Pantaðu pláss fyrir þína atvinnuauglýsingu á